{{شرایط منطقه اى، فرهنگ اسلامى و ارتباط اسلام با ادیان دیگر، نگاه اسلام به حقوق بشر و دموكراسى و شرایط و موقعیت مرجعیت در ایران امروز از جمله مسائل مهم و سرنوشت سازى است كه ایران كنونى را به مناقشات جهانى پیوند مى زند. در این میان نظریات و تفاسیر عالمان بزرگ دینى به شدت و دقت حائز اهمیت و واجد توجه جدى است، آنجا كه آنها با روش هاى اختصاصى و اجتهادى خویش، دیوار سخت و صعب نظریه هاى رسمى اسلامى را به تحرك و تغییر وامى دارند و بانگرش هاى جدید و آزاد، ابعاد و لایه هاى مغفول مانده اى از فرهنگ اسلامى را به جهان ارائه مى دهند.

گفتگوى اخیر آيت اللّه العظمى صانعى با تلویزیون ایتالیا نیز شامل همین موضوعات مى شود. ایشان با تأكید بر مطلب فوق در باب اصل انصاف در اسلام به گفتگو با تلویزیون ایتالیا پرداختند كه در باب پروژه اى تحقیقاتى و مستند، نقش سیاست، مذهب هنر و اقتصاد را در 5 كشور آسیایى چین، ژاپن، ایران، روسیه و هند جستجو مى كند و براى ارتباط میان فرهنگ ایتالیایى و فرهنگ آسیایى در تلاش است.}}

آيت اللّه العظمى صانعى فقیه نواندیش شیعه در پاسخ به پرسش نخست تلویزیون ایتالیا در مورد شرایط علمى و اخلاقى حصول و وصول به مقام مرجعیت با اشاره به اینكه این مسئله پس از طى یك دوره چهارگانه بدست مى آید، فرمودند:

هر كسى پس از آشنایى با زبان و ادبیات فارسى، باگذر از مراحل مقدماتى و آموزش ادبیات عرب به مرحله آشنایى بامتدها وروش هاى اجتهاد مى رسد. روشهایى كه با استفاده از آنها مى توان قوانین و قواعد شرعى را از قرآن وروش پیامبر و سخنان او وجانشینان بر حقش استخراج و استنباط كرد. پس از این مرحله تحقیق و بررسى آغاز مى شود و كل این مراحل حدوداً بیست تا 25 سال به طول مى انجامد.

آيت اللّه العظمى صانعى در بخش دیگرى از این گفتگو با تأكید بر اینكه برداشت خشونت آمیز از اسلام قطعاً نادرست است، این گونه تفاسیر را ساخته اذهان و افكار طالبان و تروریستهایى چون بن لادن دانسته و افزودند:

این افراد به سبب كشتن انسانهاى دیگر هم خائن و هم نا آگاه هستند و متأسفانه قدرت تبلیغى روشنفكران مسلمان و عالمان اصلاح گر دینى نیز آن اندازه نبوده كه بتوانند در جهان فریاد بزنند كه اینها به اسلام مربوط نیست. از طرف دیگر برخوردها و خشونت هایى كه از جانب مسلمانان حاكم بر مصادر و افراد حكومتى در رابطه با آزار و اذیت مسلمانان و شكنجه افراد بى گناه و بازداشتهاى نابجا و اعمال استبداد فكرى و سیاسى در موارد مختلف صادر شده راه را براى رواج اینگونه تعابیر باز مى دارد.
در حالیكه قطعاً اینگونه تعابیر و تفاسیر از اسلام نادرست است. شاهدى كه براى شما مى آورم در باب حقوق حیوانات در اسلام است كه انسانها را از بد رفتارى با حیوانات، عدم رسیدگى به آنان و بى دقتى در تیمار آنها و حتى نهادن بار اضافى بر آنها به شدت منع مى كند، آنهم در چه زمانى، سالها پیش از اینكه قانون حمایت از حقوق حیوانات در جهان وضع شود و چقدر هم از آن كاملتر و عمیقتر است. قواعدى كه حتى به احساسات و روحیات حیوانات هم اهمیت مى دهد. حال با این همه، چنین آئینى به لحاظ انسانى و منطقى و عقلانى مى تواند رواج دهنده خشونت باشد؟!

ایشان در بخش دیگرى از این گفتگو با تأكید بر اینكه اصل انصاف، روشن ترین و معنادارترین اصل در رفتار و اخلاق اسلامى و فرهنگ دموكراسى است و اساساً اخلاق اسلامى و دموكراسى بدون انصاف، بى معنا و فاقد مفهوم عینى است، افزودند:

انصاف معناى ساده اى دارد و آن اینكه انسان آنچه را كه براى خود مى پسندد براى دیگرى هم بپسندد و آنچه را كه براى خود نمى خواهد براى دیگران هم نخواهد.

روح حقوق بشر و تمام دموكراسى ها در این یك اصل اسلامى نهفته است: انصاف و باید به شدت تلاش كرد كه این اصل میان مسلمانان نهادینه شود. هر كجا نقش و تأثیر این اصل انصاف بیشتر به چشم آید، نشان دهنده وجود دموكراسى است و هر كجا این نقش كمرنگ باشد به این معناست كه آنجا دموكراسى وجود ندارد بلكه ظلم است.

اصل انصاف بر این تأكید دارد كه باید به مردم اجازه داد تا سرنوشت خودشان را خود رقم بزنند، به آنان ظلم نشود، كسى ناراضى و ناراحتشان نسازد و همواره توجه اساسى به این باشد كه اسلام دین مهربانى و عطوفت و عدالت و انصاف است. البته باید توجه داشت كه هرچه قدرت بیشتر باشد، بشر بیشتر فریفته و اسیر قدرت مى شود و به همین نسبت اسلام هم كمرنگ تر خواهد شد، مگر آنكه مكانیزمى براى كنترل قدرت پیش بینى شود.

آيت اللّه العظمى صانعى در بخش دیگر این گفتگو كه با پرسشهایى در باب شر بودن مرگ و بیمارى در فرهنگ اسلامى همراه بود، با تأكید بر اینكه مرگ در قاموس آفرینش است و براى بشر لازم مى باشد تصریح كردند:

مرگ نوعى نعمت براى انسان است. البته مرگى كه بر اثر جنایت و رذالتى صورت مى گیرد، گناه وخطاست و بردوش جنایتكار سنگینى مى كند. باید تأكید كنم كه اسلام به دانشمندان و عالمان این اجازه را داده و حتى به آنها توصیه كرده كه براى پیشگیرى از مرگ و میرها و آسیب هایى كه بر اثر حوادث طبیعى چون سیل و زلزله ایجاد مى شود، از علم استفاده كنند و اگر در این كار كوتاهى و قصور داشته باشند گناه آن مرگ ها و آسیب ها بردوش اینان است. همانطور كه در دنیا با استمداد از علم از وقوع حوادث تلخ و نا گوار و انسان كش پیشگیرى شده است. این همان چیزى است كه اسلام هم آنرا لازم دانسته است.

در مجموع این را بگویم كه خداوند مهربان نمى خواهد انسان درگرفتارى و سختى باشد اما برخى گرفتاریها و سختى ها هم نوعى امتحان براى ساختن روح و شخصیت بشرى است.

آيت اللّه العظمى صانعى در ادامه این گفتگو در پاسخ به پرسشى در خصوص نظر اسلام در مورد فرهنگ تصویر، با تأكید بر تنوع دیدگاهها و اینكه نمى توان گفت فرهنگ و هنر تصویرى از نظر اسلام بد و نادرست شمرده شده، افزودند:

البته نظر اسلامى شخص من اینست كه هرگونه تصویر و هر نوع هنر تصویرى درست و جایز است و مثل دیگر هنرهاست به شرطى كه در راه ساختن انسانیت و شخصیت و هویت بشرى به كار گرفته شود و فرهنگ آزاد یخواهى و عدالت جویى و برابرى طلبى را گسترش دهد و اینگونه معنا دار باشد، نه اینكه در مسیر استثمار انسان و فرهنگ ابتذال قرارگیرد.

ایشان در بخش دیگرى از این گفتگو، زمانیكه در برابر این سؤال خبرنگار قرار گرفتند كه آيت اللّه را به مثابه یك فقیه اصلاح طلب توصیف كرد و از رابطه ایشان با دیگر مراجع پرسید، در مقام پاسخ گفتند:

اگر منظور از اصلاح طلبى در بعد افكار و اندیشه ها باشد، بله درست است چون نظر و عقیده من در مخالفت با استبداد و حاكمیت مطلقه افراد است و با دموكراسى موافقم اما اگر منظور از اصلاح طلبى همگرایى با جناحها و احزابى خاص باشد اشتباه است. من با بزرگان دینى دوستى دارم و در اسلام بحثهاى اندیشه اى و نظرى به افكار افراد وابسته است نه به اشخاص.

آيت اللّه العظمى صانعى در این گفتگو نیز همچون مصاحبه هاى پیشین اشاعه آراء و اندیشه هاى امام خمینى را فراموش نمى كند. او در ادامه گفتگو در پاسخ به پرسش خبرنگار در مورد مرحوم امام مى گوید:

امام یك مسلمان كامل بود. كسى بود كه ملت را دوست داشت و براى احقاق حقوق اصیل انسانها از همه چیز خود گذشت. انقلاب او براى انسانها واحیاى انسانیت بود و براى خودش سهمى نمى خواست. انسانى بزرگوار بود كه حقوق افراد را حفظ مى كرد و شاهد این ادعا نیز علاقه مردم به او بود كه همچنان هم ادامه دارد. در زمان حیات امام این گونه مشكلات فكرى و دینى و سیاسى وجود نداشت و وحدت خاص و آزادانه اى در جامعه دیده مى شد اما متأسفانه بعد از رحلت ایشان، آن مسیر روشن امام به خوبى دنبال نشد و حتى بعضى افراد در خلاف جهت اهداف و آرمانهاى او حركت كردند.

آيت اللّه العظمى صانعى در آخرین بخش این گفتگو در باب دیدگاه اقتصادى، اجتماعى اسلام تأكید كردند: اسلام هوادار اقتصاد خوب و رفاه مردم است و از حقوق مردم در برابر حاكمیت دفاع مى كند. این دین طرف دار جدى استفاده از علم و دانش در تمام شئون زندگى بشر است و البته حاكمیت اقتصاد و سلطه بینش اقتصادى را بر انسانیت نمى پذیرد. مثلاً اگر قرار باشد قدرتمندان در كشورى توسط سرمایه داران تعیین شوند اسلام به مخالفت بر مى خیزد چون مشخص است كه این قدرتها بعدها به نفع سرمایه داران و علیه انسانهاى دیگر حركت خواهند كرد. اسلام از اقتصاد همراه با انسانیت و معنویت و اخلاق و عدالت و آزادى بشریت و احترام افراد دفاع مى كند و به این مسئله معتقد است.