سخنان مدیر مؤسسه فقه الثقلین حجت الاسلام والمسلمین بیگی در اولین سالگرد ارتحال حضرت الله العظمی صانعی (قدس سره الشریف)

در ایام شهادت امام العارفین، سیّد الساجدین امام زین‌العابدین علیه السلام، سالگرد عروج عالم مجاهد، فقیه اهل بیت عصمت و طهارت، مرجع نواندیش، بقیة السلف شاگردان امام خمینی سلام الله علیه، حضرت آیت الله العظمی صانعی قدّس سرّه الشریف را به پیشگاه آقا امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف، حوزه‌های علمیّـه و تمامی مقلّدان و علاقمندان آن فقید سعید، تسلیت می‌گوییم و از درگاه خداوند سبحان برای روح بلند آن آزاد‌مرد عرصه علم و اجتهاد، علوّ درجات و حشر با حضرات ائمه اطهار علیهم السلام را مسئلت داریم.

عالمی خود‌ساخته و پُر تلاش که سالگشت ارتحالش بهانه‌ای برای ادای احترام به علم و عالم و فقه و فقاهت خواهد بود.

معظّم‌له که خود در جایگاه فقاهت، صاحب اندیشه نوین، همرا با سبک و نگرش اجتهادِ مبتنی بر آموزه‌های کتاب و سنّت، با رویکرد فقهِ پاسخگو در برابر موضوعات و مسائل مختلف جامعه بشری به ویژه مجتمع اسلامی بوده است، فقدانش برای عموم جامعه و خصوص حوزه‌های علمیّـه، ثلمه‌ای جبران ناپذیر است. اگرچه در فقدانش، علاوه بر آثار علمی و معنویِ به جای مانده از آن رحیل، که چراغِ راه اهل فن بوده و امیدها را برای ادامه مسیر روشِ اجتهاد و فقاهتِ آن فقیه پویا، باز نگه می‌دارد، لیکن وجودِ شاگردانِ با فضیلتِ ایشان، که در طراز فقاهت و استنباط در رده کرسی‌دار تدریس دروس خارجِ فقه و اصول قرار دارند، افقی روشن از آینده‌ای پُربار را نوید می‌دهد.

آن فقیه پُرمایه، نه تنها درهای امنیت و اطمینان عمومی به فقه و معارف اسلامی را به روی همگان گشود، بلکه شخصیت وی در تعاملات و رفتارهای اجتماعی و مردمی و همچنین تعبّدات شرعی و دینی نیز سرآمد بوده است.

محبّت و خویش‌پنداریِ آحاد مردم و همراهی و همدلی با آنان در مشکلات، ناگواریها و ناملایمات، از ویژگی‌های اخلاقی او محسوب می‌گردید.

وی همیشه خود را در جمع مردم می‌دید و در غم آنها شریک و شادی‌ها را در بین آنان تقسیم می‌کرد. بسیاری از جمعِ علاقمندانِ به معظّم‌له از طریق شناخت این خصیصه در این عالم بزرگوار و متواضع، وی را مراد خویش قرار داده‌ و بر عشق و علاقه و دیدار و همنشینی او لحظه شماری می‌کردند. روح آن عزیز شاد باد که او نیز از مصاحبتِ با مردم و قرار گرفتن در جمع آنان طراوتی عیان پیدا می‌کرد و بسان پدری دلسوز و مهربان با پیر و جوان همدل و همراه و بر درد دل‌هایشان صبورانه گوش شنوا داشت.

به طور روشن: با مردم و برای مردم بودن را از مکتب اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام آموخت. وی که در ایام فاطمیه و در مراسمات آن دهه‌ها، گریه‌ها و اشک و غمِ بی‌ریای ایشان بر آن حضرت، همگان را متوجّه خود می‌ساخت، از او هم آموخت که: «الجار ثمّ الدّار».

از عظمتِ سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله ‌الحسین و مکتب عاشورایی آن امام همام آموخت که در شب عاشورا در میان اصحابش فرمود: «إِنَّ القَومَ إِنَّما یَطلُبُونَني، فإذا رَأوني لَـهَوا عَن طَلَبِکُم»، سختی و مشقّت و بلا و مصیبت را بر خود، و اَمن و اَمان و گشایش را برای دیگران می‌پسندید. آفرین بر این مکتب و بر راهیان و رهروان آنان باد.

حضرت استاد آیت الله العظمی صانعی با آموزه‌هایِ این مکتب رشد و پرورش یافت و بر کرسیِ اخلاقِ رادمردی، تکیه زد. صفا و سلامت باطنی آیت الله صانعی رضوان الله تعالی علیه به اندازه‌ای بود که در همه حال از تضییع حقوق مردم در همه ابعاد، خوف فراوان داشت و در بسیاری از اوقات در برابر این حقوق، خواستار جبران خسارت به چند برابر می‌گردید تا بدینوسیله جلب رضایت کامل از افراد ستم‌دیده گردد. با اینکه معظّم‌له در امور شرعی و مسائل تکلیفی، خواستگاه شریعتِ سمحه سهله را میزانِ در صدور فتاوایش می‌دانست و با تمامی وجود در استنباطاتش به آن ملتزَم بود، لیکن در برابر حقوق مردم، اهل احتیاط و نسبتِ به آنها تحفّظ بسیار داشت و خود را در برابر امور و حقوقِ آحادِ مردم به شدّت مسؤول می‌دانست.

بدون شک آنچه او را به تقیّـد و تأکّد در حفظ و حراست از حقوق مردم و توجّه بیش از پیش به مشکلات و حل آنها وا می‌داشت، اعتقاد و تسلیمش در برابر اندوخته‌های معنوی‌اش از قرآن، و سنّت حضرات معصومین علیهم السلام بوده است. نگاهش به سخنان ائمه دین و احادیث نورانیِ آنان، ایمان و اعتقاد راسخ به آن کلمات و عمل بر اساس آموزهای آنها قرار داشت. سلامٌ علیه یَومَ وُلِدَ، وَ یَومَ ماتَ، وَ یَومَ یُبعثُ حَیّاً.

آنچه بدان اشاره گردید، شمّه‌ای از فضائل بسیار آن فقیه برجسته در ابعاد زندگی شخصیتی ایشان است که این مقال را مجال بیش از آن نیست، و ای بسا برای ادای حقّی از حقوق، بر شاگردان و علاقمندانش فرض باشد تا در جهت روشن شدن اندیشه‌های فقهی و معرفتی ایشان و همچنین انتشار آثار فقهی و محتوایی معظّم‌له اهتمام جدّی نمایند تا جامعه علمی از دیدگاهها و نوآوری هایشان بهره‌مند گردند.

شاید در این محضر مغتنم باشد که به اطلاع شما علاقمندان برسد که:

مؤسّسه فقه الثقلین با الهام از مراحم معظّم‌له در پشتیبانی و تحقیق و تنظیم آثار فقهی و فتوایی ایشان، کار تحقیق کتاب گران‌سنگ مجمع الفائده را با حواشی معظم له تا جلد دهم به انجام رسانده و حواشی مجلّدات بعدی این اثر نیز با توجّه به مبانی حضرت استاد به همّت و تلاش فرزند گرامی ایشان حجت الاسلام والمسلمین آقا فخرالدین صانعی و جمعی از شاگردان ایشان در دست انجام است.

اثر دیگری که از سال آخر عمر شریف حضرت استاد شروع به تحقیق و تدوین شده است، تقریرات فقه و اصول دروس خارج حضرت امام خمینی سلام الله علیه است که معظّم‌له نیز نسبت به انتشار آن توصیه فرمودند. از مجموعه تقریرات این دروس که بیش از شش هزار صفحه دست نویس را شامل می‌گردد، چهار مجلّد آن به اصول اختصاص یافته و در دست چاپ می‌باشد. از ویژگی‌های این اثر حواشی حضرت آیت الله صانعی بر این تقریرات است که معظّم‌له در بسیاری از موارد در همان سنین کمتر از بیست سالگی و چند سال پس از آن، در ذیل این دروس نگارش نمودند و البته این حواشی نیز حاوی مطالب مهم و قابل توجّهی است.

اثر سوم کتاب المکاسب معظّم‌له است که به قلم ایشان در دو مجلد انتشار یافته است. اگرچه جلد اول آن در زمان حیات ایشان به چاپ رسیده، لیکن به همّت مؤسّسه فقه الثقلین جلد دوم آن به همراه مجلّد اول هم اکنون تجدید چاپ شده است. در این فرصت کوتاه مجال برای گزارش بقیّه آثار حضرت آیت الله العظمی صانعی رضوان الله تعالی علیه، نیست و معرفی آثار دیگر آن عزیز سفر کرده در فرصت‌های بعدی اطلاع رسانی خواهد شد.