(س 1001) اخيراً رسم بر اين شده است كه عاقد، براى قراردادهايى كه در دفترچه هاى عقد نكاح ذكر شده، بدون اينكه آنها را براى داماد بخواند، به عنوان شروط ضمن عقد از ايشان امضا مى گيرد و اگر هم بخواند به آن جنبه قانونى داده و او را ملزم به امضا مى كند؛ آيا چنين تعهّدى لازم الوفا است؟

ج ـ شروط ضمن عقد نكاح يا غير آن اگر مورد انشاى ذكرى يا بنايى قرار نگيرد، لزوم اتباع ندارد و شرط صحيح نيست. 7/9/74

(س 1002) شخصى در عقد نامه ازدواجشان علاوه بر شرايط مندرج در عقدنامه، شرط شده كه هر موقع شوهر، خانه ملكى تهيّه كرد، دو دانگ آن را به همسرش انتقال دهد كه وصف خانه، عين، و ارزش آن مشخّص نشده است و در نتيجه، موجب غرر يكى از طرفين مى شود. آيا چنين شرطى قابل عمل هست يا خير؟ اگر قابل عمل نيست، علّت آن چيست؟

ج ـ غرر در شرط در عقد نكاح، موجب بطلان شرط نيست، چه رسد به عقد نكاح؛ و عمل به آن شرط هم به آن است كه هر زمانى كه زوج خانه مسكونى تهيّه نمود، بايد مقدار شرط شده را بلاعوض به همسرش منتقل نمايد. 5/7/79

(س 1003) پدر اين جانب در سال 1323 همسر دوم اختيار كرده است و صداقى را براى او مشخص كرده؛ ليكن در زمان عقد، شرط نموده كه در مقابل صد هزار ريال در صداق، معادل يك و نيم حبّه از ملك و سه دانگ خانه اى را تا مدّت سه ماه بعد از عقد، به آن زن منتقل نمايد. اين تعهّد در زمان حيات ايشان صورت نگرفته و ملك، منتقل نشده است و ايشان و همسرش هر دو از دنيا رفته اند. اكنون برادر ناتنى بنده كه از همسر قبلى پدرم است تقاضاى يك و نيم حبه ملك و سه دانگ خانه را دارد، لذا مستدعى است بفرماييد كه:

1. آيا تعهّد مرحوم پدر در قبال همسر قبلى شان به فرزند ايشان قابل انتقال هست يا خير؟

2. در صورتى كه جواب سؤال مثبت باشد، با توجه به اينكه در زمان عقد، اراضى قيد شده، گندم كارى بوده و سپس به باغ پسته تبديل شده، آيا ورثه همسر دوم پدرم فقط زمين را طلبكار هستند يا زمين و درخت هاى پسته؟ ضمناً آيا اجرت المثل نيز بايد پرداخت شود يا خير؟

ج ـ چون شرط در ضمن عقد لازم بوده، وفاى به آن واجب، و چون جنبه مالى دارد، زن به آن يك و نيم حبه از ملك به عنوان كلّى در معيّن، حقّى پيدا نموده و با مرگ مشروطٌ عليه يعنى شوهر، از بين نمى رود و نسبت به حقّ خود، استحقاقش ثابت است و بر ورثه است كه حقّ زن را ادا كنند؛ ليكن حقّ آن زن به زمين يا قيمت آن قبل از درختكارى است و مستحقّ اجرت زمين نيز نيستند؛ چون ملك زن نبوده، بلكه شرط تمليك به او بوده و مى توانسته مطالبه كند و مالك زمين گردد. 21/8/76