(مسئله 88) اقامه نماز جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبى به حكم تقيّه مداراتى مجزى است و بايد سعى شود وحدت مسلمين و عظمت نماز جماعت حفظ شود، و در هنگام اقامه نماز مؤمنين از مسجدين خارج نشوند تا سبب انگشت نماگشتن و وهن مذهب نگردد.

(مسئله 89) در مسجدالنبى سجده روى فرشهاى مسجد، به حكم تقيه مداراتى مجزى است و لازم نيست در جايى كه سنگ است نماز بخوانند و يا حصير و مانند آن همراه خود ببرند هر چند همراه داشتن آن و يا سجده بر سنگها، اگر به گونه اى باشد كه خلاف بين مسلمين نباشد و موجب وهن نگردد، مانعى ندارد و جايز است .

(مسئله 90) تخيير بين قصر و اتمام در تمام شهر مكّه و مدينه جارى است و اختصاص به مسجدالحرام و مسجدالنبى ندارد.

(مسئله 91) با توجه به اينكه استتار قرص براى خواندن نماز مغرب كافى است، بنابراين، شركت در نماز جماعت و مراسم افطار اهل سنت صحيح است و كفايت مى كند.

(س 92) قرآنهايى كه وقف مسجدالحرام يا مسجدالنبى و يا ساير مساجد مى باشد، آيا حجاج و زائران مى توانند آنها را جهت خواندن در منزل يا هتل به همراه خود بياورند؟

ج ـ جايز نيست.

(مسئله 93) برداشتن مقدارى سنگ از كوه صفا و مروه، ولو فوق العاده هم كم باشد، جايز نيست و حرام است و آن دو كوه را خداوند جزء شعائر قرارداده، پس هرگونه تصرّفى در آنها ـ غير از اعمال عبادى و نشستن و تكيه دادن به آنها كه معمول و مرسوم بوده و ضررى هم به آنها نمى زده ـ حرام است و تصرّف در شعائراللّه است.

(مسئله 94) چون ازاله عين نجاست از امثال سنگ و اجسام صيقلى از مطهرات است، بنابراين، تطهير در مثل مسجدالحرام كه سنگ فرش است با فرض يقين به نجس شدن آن، با وضع فعلى كه با ريختن مختصر مايع، عين نجاست را زائل مى نمايند، بعد از آنكه خشك شد و رطوبت مسريه اش از بين رفت، محكوم به طهارت است و پاك مى باشد. كما اينكه اگر قبل از ريختن مايع عين نجاست زائل شده باشد، به محض زوال محكوم به طهارت است.

(مسئله 95) وضو گرفتن از ظروفى كه مخصوص آشاميدن (در مسجدالحرام و مسجدالنبى) مى باشد، جايز نيست و صحيح نمى باشد و وضو با آنها باطل است.

(مسئله 96) تحيّت مسجدالحرام همان طور كه شهيد اول(قدس سره)[1]فرموده اند، طواف خانه خدا مى باشد.

(مسئله 97) مسافر مى تواند براى خواستن حاجت سه روز در مدينه طيّبه روزه بگيرد، اگرچه روزه قضا بر عهده او باشد و نمى تواند نيّت روزه قضا كند، و بنا بر احتياط واجب، روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.

(مسئله 98) نماز طواف مستحبى حكم بقيّه نمازهاى مستحبّى را ندارد و حتّى نشسته هم نمى توان خواند و بايد در مسجد خوانده شود.

(مسئله 99) گاهى در مسجدالحرام و مسجدالنبى كفشهاى انسان گم مى شود، ولى در بيرون از مسجد يا در كنار حجر اسماعيل(عليه السلام)كفشهاى فراوان روى هم ريخته مى شود كه اگر يقين شود كه صاحبان آن كفشها راضى و از آنها اعراض كرده اند، برداشتن آنها اشكال ندارد.

(س 100) كسانى كه بنا بر فتواى جناب عالى بر تقليد از مجتهد ميّت باقى مانده اند:

1. آيا جواز بقا مختص به مسائل عمل كرده مى باشد، يا در مسائلى كه عمل هم نكرده باشند، بقا جايز مى باشد؟

2. آيا مسائل عمل كرده را مى توانند به جناب عالى رجوع كنند؟

ج 1 ـ بقاى برتقليد از ميّت هر چند در مسائلى كه به آن عمل نكرده، همانند مسائلى كه به آن عمل نموده، جايز مى باشد.

ج 2 ـ چون بقا مطلقاً جايز است، پس رجوع هم مطلقاً، حتى در مسائلى كه عمل كرده اند، جايز است.

(س 101) حكم اعمال كسى كه بدون اجازه از مرجع زنده، بر تقليد از ميّت باقى است، چيست؟

ج ـ اگر مرجع تقليدى را كه بعد از توجه و التفات انتخاب مى نمايد فتواى او جواز بقاست، اعمال گذشته اش صحيح است، چون اعمالش مطابق با حجت بوده هر چند به آن حجّت توجّه نداشته.

(س 102) برخى از زائران حرمين شريفين اظهار مى دارند كه فلان مبلغ را به ما داده اند تا در حرم مطهر نبوى (صلى الله عليه وآله) يا قبور مطهر ائمه بقيع(عليهم السلام) بريزيم، با توجه به اينكه ريختن پول و جواهرات در آن محلها غير ممكن است، يا صرف در حرم، يا در مصرف مقرّر خود نخواهد شد و حاضر نيستند اين هدايا را با خود برگردانند، آيا مى توان آنها را در راه خير، مثل كمك به فقراى شيعه صرف كرد؟

ج ـ مى توانند به فقراى زائر يا فقراى شيعه كه در آنجا هستند بدهند.

(مسئله 103) رفتن به مسجدالحرام و مسجدالنبى و توقف در ساير مساجد براى زن مستحاضه در صورتى كه غسلهاى واجب خود را انجام داده باشد، مانعى ندارد و بنا بر احتياط واجب، زن حائض و نفساء نبايد در حرم امامان(عليهم السلام) توقف كند ولى رفتن آنها كنار ديوار بقيع براى زيارت مانعى ندارد.

(مسئله 104) پولى كه براى حجّ واجب واريز مى كنند، چنانچه از درآمد همان سال ثبت نام كرده باشند، خمس ندارد، هرچند سالهاى بعد نوبتشان بشود، امّا اگر پول واريز شده متعلق خمس بوده مثل اينكه از سرمايه غير مخمس شده برداشته اند يا از پولى كه سال بر آن گذشته سپس واريز كرده اند، بايد خمس آن را بدهند هر چند در همان سال ثبت نام به حج مشرّف شوند.

(س 105) كسى كه قادر بر سجده معمول نيست، و در مسجدالحرام و مسجدالنبى نماز مى خواند با توجه به اين كه نمى تواند مهر يا چيز ديگرى به پيشانى بگذارد چگونه بايد سجده كند ؟

ج ـ در اين مورد با اشاره سجده كند.

(س 106) در نماز جماعت مسجدالحرام اتصال صفوف بر قرار نيست، 1- آيا شيعيان بايد اتصال صفوف را مراعات كنند و يا همان مقدار كه آنان نماز را صحيح مى دانند كافى است مخصوصاً اين كه امكان اتصال نماز بانوان در بعضى مواقع وجود ندارد؟ 2- آيا خواندن نماز در مسجدالحرام به نحو استداره به طورى كه رو در روى امام جماعت و يا در طرفين او ايستاده باشد صحيح است ؟

ج1 ـ همانطور كه نماز را آنها صحيح مى دانند و به آن گونه نماز بخواند كفايت مى كند .

ج2 ـ نمازش مجزى است.

(س 107) فاصله بين مكه و عرفات كه قبلاً چهار فرسخ بوده امروزه با توجه به توسعه مكه و اتصال شهر به منى، كمتر از مسافت شرعى است، در اين صورت، كسى كه قصد اقامه ده روز در مكه را نموده و سپس به عرفات و مشعر و منى مى رود و چهار شب يا بيشتر در آنجا بيتوته مى كند نماز او در عرفات و مشعر و منى و پس از مراجعت به مكه قصر است يا تمام؟

ج ـ در صورتيكه شخصى بعد از قصد و اقامت ده روز به عرفات برود و يا اينكه قصد اقامت ده روز در مكّه نمود و بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى از اقامت در مكّه منصرف شد و به عرفات رفت نمازهاى او در عرفات و مشعر و منى و در رفتن و برگشتن تمام است.

(مسئله 108) كسى كه مى خواهد از مدينه با نذر محرم شود صيغه نذر اين است كه بگويد: «لِلِّه عَلَيَّ أنْ اُحْرِمَ مِنَ الْمَدِينَة». يا به فارسى بگويد: «براى خدا بر من است كه از مدينه محرم شوم».

(س 109) گاهى اوقات امام جماعت اهل سنّت در نماز صبح روز جمعه يا روزهاى ديگر آيات سوره هاى سجده دار[2] را مى خواند و نماز گزاران در اثناى قرائت مانند اهل سنّت به سجده مى روند و بر مى خيزند، در اين صورت تكليف چيست؟ و نيز اگر اشتباهاً و بخيال اينكه امام جماعت به ركوع رفته ركوع نمايد و بعد متوجه شود كه ركوعش زياده و امام جماعت در آن وقت به سجده رفته بوده تكليف نمازش چيست؟

ج ـ با توجّه به اينكه زيادى يك سجده از راه جهل به مسأله (كه ظاهراً هم همان مورد سؤال است) و يا از راه تبعيّت، مضرّ به صحّت و درست بودن نماز نمى باشد، نمازش صحيح است و اعاده و قضا ندارد. آرى زياده دو سجده در يك ركعت موجب بطلان مى باشد. و ناگفته نماند كه حكم اوّلى شنيدن آيه سجده با قطع نظر از مسأله متابعت در صورت استماع بايد ايماءً سجده كند و بعد از نماز، سجده را اعاده نمايد، و زيادى ركوع در فرض سؤال مضرّ به نماز نمى باشد و نماز وى صحيح است .

(س 110) افرادى كه به مكّه يا مدينه مسافرت مى كنند اگر قصد ماندن ده روز را ندارند، آيا مى توانند نوافل نمازهاى يوميّه را بخوانند؟

ج ـ نمى توانند، چون تخيير در نماز ظهر و عصر و عشا در اماكن تخيير، يك حكم اختصاصى نسبت به خود آنهاست نه نسبت به نوافل آنها.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. الدروس 1: 397.

[2]. سوره هاى سجده دار عبارت اند از: 1 ـ سوره سى و دوم (سجده)، 2 ـ سوره چهل و يكم (فصلّت)، 3 ـ سوره پنجاه و سوم (نجم)، 4 ـ سوره نود و ششم (علق).