(س 1) آيا گوش دادن به موسيقى، حرام است يا حلال؟

ج ـ گوش دادن به موسيقى حرام، حرام است همچنان كه نواختن آن، حرام است.

8/11/75

(س 2) به نظر حضرت عالى، استماع غنا چه حكمى دارد و چه غنايى حرام است؟

ج ـ به نظر اين جانب تبعاً لبعض الأعلام من الفقهاء (قدس اللّه أسرارهم) حرمت موسيقى و غنا، حرمت محتوايى است و هر صوت و غنا و موسيقى اى كه در آن ترويج بى بند و بارى و بى عفّتى باشد و يا براى عيّاشى و هوسرانى عيّاشان و هوسرانانِ خودخواه و غير متعهد و يا ترويج باطل و تخدير افكار و به انحراف فكرى كشاندن انسانها باشد و يا از اسلام، چهره اى ناخوشايند و خلاف سهولت و عدالت نشان دادن و... باشد امثال موارد، در همه و همه، غنا و موسيقى اش هم حرام است، و عامل و خواننده و مستمع، مرتكب دو حرام شده اند و حتّى اگر آيه اى از قرآن هم براى ترغيب به كار حرام و باطل با غنا خوانده شود، غناى آن هم حرام است، چه رسد به غنا و موسيقى نسبت به سنّت و مسائل ديگر اسلامى.

6/6/78

(س 3) چه نوع از آلات و وسايل موسيقى حرام است؟ چه نوع موسيقى اى حرام است؟ و معيار و ملاك تشخيص موسيقى حلال از حرام چيست؟

ج ـ هر نحو موسيقى و غِنا و اصوات و لهوالحديثى كه موجب گمراهى انسان از راه خدا و سعادت گردد، اجرا و شنيدن و تهيّه ابزار و وسايل مخصوص آنها يا درست كردن به قصد چنين استفاده اى، همه و همه، حرام و معصيت است، و ناگفته نماند كه ترويج و تشويق بى عفّتى و بى بند و بارى و گناهان فكرى و بدنى و تنبلى وكَلّ بر جامعه شدن و اعتياد به موادّ مخدر و الكل و ديگر معاصى، همه و همه، ضلالت عن سبيل الله است و از همه راه هاى منجر به آنها بايد جلوگيرى شود؛ و هر موسيقى اى كه موجب و سبب آنها باشد، موسيقى حرام است و هيچ تفاوتى بين انواع و ابزار و ادوات آنها نيست. آرى، موسيقى هايى كه داراى اين نحو از اضلال نباشند و همراه با حرام ديگرى مانند اختلاط زن و مرد و ابتذال در مجلس نباشند، نمى توان گفت حرام است و ظاهراً جايز و مباح است. 15/9/77

(س 4) گوش دادن به موسيقى، در صورتى كه انسان، تحريك نشود و فقط براى سرگرمى باشد، چه حكمى دارد؟

ج ـ در موسيقى هاى حرام، بين سرگرمى و غير آن فرقى نيست. 6/6/75

(س 5) حكم غناى مشكوك چيست؟

ج ـ غناى مشكوك، مورد برائت است و حرام نيست. 25/6/78

(س 6) آيا شنيدن نوارهاى كاستى كه از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى مجوّز مى گيرند، جايز است يا خير؟ آيا تشخيص آنان براى ما حجّت است يا خير؟

ج ـ اگر يقين به حرمت نداريد، مانعى ندارد و تشخيص آن به عهده خود مكلّف است.

28/9/76

(س 7) آهنگهايى كه به طور متعارف پخش مى شود و نمى دانيم كه حرام است يا نه، چه حكمى دارند؟

ج ـ آنچه از آهنگهايى كه مشكوك است، مانعى ندارد و اصالة الحليّة بر آن حاكم است؛ و آنچه را شخص بدان يقين دارد كه غناى حرام است، حرام است و بايد از آن اجتناب كند. 3/5/75

(س 8) نظر شما در مورد موسيقى هايى كه از صدا و سيما پخش مى شود، چيست؟

ج ـ به طور كلّى گوش دادن به هر باطل و لهو حرام، يعنى امورى كه انسان را از راه خدا و صراط مستقيم و اسلام عزيز، چه در مسائل سياسى و چه در مسائل فكرى و اعتقادى و امثال آنها دور مى سازد و موجب انحراف است، حرام است؛ يعنى شخص با گوش دادن به آنها هم گرفتار حرمت غنا مى شود و هم گرفتار حرمت باطل و لهو حرام؛ و امّا اگر چنين نباشد، گرچه نمى توان گفت حرام است، امّا انسان نبايد خود را عادت دهد و وقت عزيز و گران قيمت خود را صرف اين گونه امور نمايد و در حدّ توان بايد به فكر عمر عزيز خود باشد. 26/3/77

(س 9) استفاده از برنامه هاى كشورهاى خارجى (اعم از راديو و تلويزيون و...) چه حكمى دارد؟

ج ـ اگر استفاده از اين برنامه ها، موجب آلوده شدن انسان به گناه و انحراف شود، و يا ترويج كفر و باطل باشد، حرام است و بايد از آن اجتناب نمود. 17/6/81

(س 10) گوش دادن به موسيقى به صورت تنها يا توأم با خوانندگى زنان يا مردان، در صورتى كه براى شنونده مفسده اى نداشته باشد، چگونه است؟

ج ـ موسيقى حرام، دائر مدار مفسده نيست و حرام است. 3/5/75

(س 11) تشخيص موسيقى يا فيلم حرام بر عهده چه كسى است؟

ج ـ به عهده خود مكلّف است. 29/3/75

(س 12) در صورتى كه زنى به قصد اطاعت از شوهرش از نوارهاى موسيقى مطرب و رقص آور در خانه استفاده كند، حكمش چيست؟

ج ـ گوش دادن به موسيقى اى كه داراى محتواى باطل است، حرام است؛ و تفاوتى بين اين كه براى شوهر باشد يا غير آن، نيست. 25/4/78

(س 13) اگر به مراسم عروسى اى برويم كه موسيقى هاى حرام بگذارند و ما قبلاً ندانيم، آيا رفتن به اين گونه مراسم ها جايز است؟ يا اگر خانه كسى باشيم و نوار غير مجاز بگذارد، آيا جايز است كه خانه او را ترك كنيم؟

ج ـ رفتن به جايى كه بايد مرتكب حرام شد، غير جايز است و با شك، رفتن جايزاست و اگر گرفتار حرام شد، در حدّ قدرت بايد خودرا نجات دهد وبيرون برود. 5/11/77

(س 14) آيا شنيدن صداى مدّاحى كه ديده نمى شود و از صداى خوبى بهره مند است، براى زن اشكال دارد يا خير؟

ج ـ چون شنيدن صدا و صوت حَسن مرد، فى حدّ نفسه حرام نيست و فرض هم بر آن است كه صاحب صدا را نمى شناسد و نمى بيند تا خداى نخواسته، زمينه گناه و معصيت فراهم گردد، لذا استماع، هر چند همراه با خوش آيند بودن و لذّت بردن باشد، نمى توان گفت كه حرام است و جايز است؛ و ناگفته نماند كه لذّت بردن از صوت زيبا مانند لذّت بردن از زيبايى هاى عالم است كه براى همه مشروع و حلال است. 7/4/77

(س 15) گوش دادن به صداى زن در موارد زير چه حكمى دارد؟ تلاوت قرآن، مرثيه خوانى، خواندن سرود، خواندن اشعار و قصايد با آواز، مقاله و شعر خوانى، صحبت معمولى، خنده و گريه و...؟

ج ـ صوت زن، فى حدّ نفسه حرام نيست، ليكن رعايت عفاف و ستر در زن، لازم است و هر امرى كه سبب از بين رفتن مستورى و عفيف بودن زن گردد، نبايد انجام گيرد و ترك آن، لازم است. در اين جهت، فرقى بين امور ذكر شده در سؤال نيست، هر چند بعضى از آنها سببش در رفع ستر و عفاف، اقواى از بقيّه است.

27/5/74

(س 16) دسته جمعى سرود خواندن خواهران در حضور آقايان يا همراه با نوازندگى آقايان، چه صورتى دارد؟

ج ـ هرچه از آنها كه موجب فساد يا تحريك جنسى شود، حرام است. 23/7/78

(س 17) گوش كردن به صداى خواننده زن، اگر به قصد سوء نباشد و شنونده در مطرب بودن آن شك كند، آيا حكم غنا بر آن جارى است؟

ج ـ صداى زن كه تهييج كننده باشد، حرام است و حرمتش دائر مدار غنايى بودنش نيست. 11/9/78

(س 18) نظر شما در مورد گوش سپردن به آهنگهاى موسوم به ترانه چيست؟

ج ـ گوش دادن به ترانه هاى فاسد و مبتذل، حرام است. 11/12/74

(س 19) نظر به اين كه اجراى برنامه هاى تواشيح و مديحه سرايى فارسى و عربى در مدح پيامبر اكرم و ائمه اطهار(عليهم السلام) در بالندگى عميق گرايش هاى اعتقادى و نيز در توسعه مفاهيم اسلامى و مذهبى در روحيّات و باورهاى امّت مسلمان از جايگاه ويژه و اهمّيت شايانى برخوردار است، لذا مستدعى است در خصوص اجراى اناشيد و تواشيح اسلامى و مذهبى با بهره گيرى از برخى ابزار و آلات موسيقى غير غنايى نظير: نى و دف در مناسبت هاى اسلامى در صدا و سيماى جمهورى اسلامى به صورت صوت بر روى تصاويرى از مكّه مكرّمه و مدينه منوّره و... نظر خود را بفرماييد.

ج ـ با فرض غَرَض صحيح و بالندگى عميق گرايش هاى اعتقادى كه در سؤال آمده و رعايت عدم ابتذال، اجراى برنامه هاى ذكر شده در سؤال، نه تنها دليلى بر حرمت ندارد و حسب اصل كلّى حلّيت اشيا واعمال، حلال است؛ بلكه با نيّت ترويج اسلام واعتقادات مذهبى، مشمول ادلّه عباديت ارشاد و تبليغ و ترويج اسلام هم هست. 11/6/77

(س 20) آيا بيمارانى كه فوت آنها حتمى است و دچار افسردگى هستند، مى توانند از موسيقى دلخواه استفاده كنند؟

ج ـ گوش دادن به موسيقى هايى كه داراى محتواى باطل نباشد، براى اين گونه افراد كه ترك آن برايشان مستلزم ادامه افسردگى و حرج است، نمى توان گفت حرام است و ظاهراً جايز مى باشد، و چه نيكوست كه آنان را با خواندن ادعيه مأثوره و سُوَر خاصّه قرآن و يا مطالب ديگر دينى و يا فكاهيّات، سرگرم نمود. 26/11/76

(س 21) آيا اجراى كنسرت هاى موسيقى (سنتّى و...) مجاز است؟ برگزارى كلاس هاى موسيقى چه طور؟

ج ـ در صورت انجام نگرفتن فعل حرام ديگرى همراه آن، همانند محتواى باطل و غير آن، فى حدّ نفسه مانعى ندارد. همچنين هر موسيقى اى كه حرام باشد، يعنى داراى محتواى باطل و براى شب نشينى هاى كثيف و ظلمانى باشد، تعليم و تربيت آنها هم حرام است، امّا كلاس، محض يادگرفتن، كه هم مى شود در راه مشروع از آن استفاده نمود و هم غير مشروع و هدف، آن باشد كه در راه مشروع از آن استفاده نمود، جايز است. 30/2/78

(س 22) حكمِ نى و نواختن آن چيست؟

ج ـ زدنِ نى، فى حدّ نفسه، اگر هيچ فسادى مانند بى بند و بارى، اذيّت كردن ديگران، ترويج فرهنگ غربى، تضعيف عقايد مردم نسبت به احكام اسلام، اجتماع زن و مرد نامحرم و غيره نداشته باشد، نمى توان گفت حرام است؛ امّا اگر فسادى بر آن بار شود، قطعاً حرام و نهى از آن به عنوان نهى از منكر، با رعايت شرايط، واجب است. 21/8/68

(س 23) آيا نواختن و يا پخش موسيقى در محيط مسجد براى مقاصد فرهنگى نظير سرود يا مراسم خاص، ايراد دارد؟

ج ـ حفظ حرمت مساجد، لازم است؛ زيرا مسجد، جاى عبادت و تقرّب به خداست و هرگونه كار لهو و سَبُك، گرچه در جاهاى ديگر جايز باشد، از انجام دادن آن گونه اعمال در مساجد به خاطر انتساب آنها به خداوند بايد پرهيز نمود.

16/1/79

(س 24) در صورتى كه فروشنده نوار خام كاست ضبط و ويدئو بداند كه خريداران نوار كاست، در منزل شخصى خود روى نوارها ترانه مبتذل يا فيلم مبتذل ضبط مى نمايند آيا در گناه آنان شريك است يا خير؟

ج ـ فروشنده اگر بداند كه خريدار معيّن، آن جنس را براى استفاده در حرام، مانند محرّمات ذكر شده در سؤال، خريدارى مى نمايد، فروش چنين جنسى براى او حرام و غير جايز است و معامله هم بعيد نيست كه باطل باشد؛ امّا اگر علم ندارد يا علمش به مشترى معيّن نباشد، مانعى ندارد كه معمولاً هم چنين است. 8/5/76

(س 25) كدام يك از انواع شعر، منهى و احتمالاً حرام و كدام يك مدّ نظر و مورد توجّه ائمه(عليهم السلام) است؟

ج ـ شعرى كه داراى محتوا و مضمون باطل باشد، حرام است و شعرى كه داراى محتواى صحيح و درست باشد، مخصوصاً اگر در مدح انبيا و ائمه(عليهم السلام) و بيان زندگى و مصايب آن بزرگواران و مواعظ آنها باشد، جايز بلكه مطلوب است.

20/12/77

(س 26) در كتاب مفاتيح الجنان در اعمال شب هاى جمعه از قول امام جعفر صادق(عليه السلام) آمده است:

«هر كس در شب جمعه يا روز جمعه، شعر و يا اشعارى بخواند، ولو حقيقت هم باشد، مكروه است و اعمال آن روز وى كمرنگ و حتّى نمازش مقبول نيست.» آيا اين روايت، صحيح است؟

ج ـ غرض از شعر كه در روايت، خواندن آن در روز جمعه و شب جمعه مكروه است، نظم و نثرى است كه از فنون تخيّل و مبالغه هاى نا به جا بهره برده باشد؛ و امّا اشعارى كه متضمّن حكمت و موعظه و نصيحت و مدح اهل بيت با صراحتِ بيان باشد، كراهت ندارد. 18/10/77

(س 27) خريد و فروش آلات موسيقى، چه حكمى دارد؟

ج ـ ادوات و ابزارى كه منافع آنها به طور كلّى حرام است، خريد و فروش آنها نيز غير جايز است. 12/6/74

(س 28) خريد و فروش آلات مختصه و مشتركه كه فعلاً رايج است، چه حكمى دارد؟

ج ـ خريد و فروش آلات مختصه حرام، غير جايز است، امّا آلات مشتركه به قصد استفاده حلال از آن، مانعى ندارد. 25/5/69

(س 29) آيا در تاريخ اسلام، معصومين(عليهم السلام) از دف يا ضرب ونى لبك استفاده كرده اند؟ در جنگها چطور؟

ج ـ اولاً بايد گفت آن بزرگواران، چون ائمه و هاديان جامعه براى هميشه و همگان مى باشند، بعضى از كارهايى كه براى ديگران مباح بوده را ترك مى نموده اند تا مبادا فعل آن ها وسيله سوءِ استفاده ديگران از اقسام حرام آن افعال بشود؛ به قول معروف «اگر زباغ رعيت ملك خورد سيبى، برآورند غلامان او درخت از بيخ» و ثانياً بررسى تاريخ براى اثبات حكم شرعى، يك بحث فقهى است كه در فقه، مورد دقت قرار مى گيرد و بحث اطلاع رسانى مربوط به تاريخ است.