(س 157 ) رشته هاى تحصيلى هنر در دانشگاه ها عمدتاً از كُتب و مجلاّت خارجى تغذيه مى شوند و منابع فارسى، بسيار محدود و حدّاكثر در حدّ ترجمه اند. در اين خصوص، كتاب ها بخصوص در رشته هايى چون نقّاشى، گرافيك، عكّاسى و سينما، داراى تصاويرى هستند كه اگر مستهجن نباشند، حدّاقل مطلوب نيستند. در حذف و يا پوشاندن آن تصاوير نيز ديدگاه هاى مختلفى وجود دارد كه بعضاً موافق وجود آنها در طرّاحى و شناخت آناتومى انسان در نقّاشى هستند. در اين خصوص، مسئولان واحدهاى مربوط، بخصوص كتابخانه كه مسئول تهيّه و عرضه كتاب و مجلاّت مورد نياز دانشجويان و اساتيد مى باشد، با مشكلاتى مواجه هستند. لذا در اين خصوص، مواردى ذكر مى شود و تقاضا داريم جهت تعيين تكليف شرعى مسئولان و كتابداران، تفصيلا پاسخ مقتضى را عنايت فرماييد.

1 ـ كتب و مجلاّت رشته سينما و تئاتر، بخصوص مجلاّت نقد و تحليل فيلم ها كه براى شناخت دانشجو لازم است و معمولا با تصاويرى از برخى صحنه هاى فيلم ها همراه است؟

2 ـ در نقّاشى و مجسّمه سازى، تصاوير جسم زن يا مرد، بدون پوشش (برهنه كامل) و يا با پوشش ناقص كه در آثار بعضى از نقّاشان بزرگ و معروف دنيا ديده مى شود و حذف يا استتار آنها اصل موضوع را در تحليل هنر نقّاشى منتفى مى كند.

3 ـ در عكاسى و هنر پرتره نيز همانند نقّاشى، تصاويرى وجود دارد كه فن نورپردازى، زاويه ديد و صحنه پردازى و... را توضيح مى دهد.

4 ـ طرّاحى با استفاده از نمونه طرح هاى طرّاحان بزرگ نيز داراى نمونه طرح هايى است كه از بدن انسان و يا نيم تنه اشخاص طرّاحى شده است.

ج ـ به نظر اينجانب، آنچه در بندهاى يك تا چهار سؤال آمده، با فرض توقّف عزّت علمى و هنرى جمهورى اسلامى و يا مقابله و پاسخ مناسب دادن به مطالب و امور فاسد و مفسد آنها كه در بند يك به عنوان نقد ذكر شده، نمى توان گفت حرام است و به حكم مقدميّت براى عزّت اسلامى ذكر شده است، مطلوب و بلكه در برخى از مراتب و اقسام آن، حسب شرايط خاصّه ايّام و امكنه و سياست ها و تدبير امور نظام اسلامى، مى تواند لازم و واجب و ضرورى باشد؛ همچنانكه به خاطر نقد، از باب رفع فساد و نهى از منكر، لازم و واجب است.

(س 158 ) از خواهران دانشجوى مركز تربيت معلم هستم. ما يك واحد درسى به نام «هنرهاى نمايشى» داريم. با توجّه به اينكه هدف كلّى ما هدايت و ارشاد نسل جوان به سوى آرمان ها و ارزش هاى اسلامى است، لطفاً نظر خويش را در مورد امور ذيل كه بدون حضور نامحرم انجام مى گيرد، مرقوم بفرماييد:

1 ـ بازيگرى در نقش مردان، مانند بازيگرى زن در نقش يك پدر.

2 ـ پوشيدن لباس مخصوص مردان.

3 ـ تقليد صداى مردانه.

4 ـ گريم مخصوص مردان، مانند گذاشتن محاسن.

در صورت جايز نبودن امور مذكور، آيا طبق نظر حضرت عالى، راهى شرعى براى اجراى اسلامى اين نمايش ها در جهت تبليغ اسلام براى ما خواهران مسلمان وجود دارد؟

ج ـ همه اعمال مذكور در مفروض سؤال، با توجّه به هدف ذكر شده در سؤال، مانعى ندارد. بنابراين، بازيگرى زنان در نقش مردان يا مردان در نقش زنان كه داراى غرض عقلايى مشروع باشد، با فرض رعايت شرعى امور جنسى آن، يعنى نگاه نكردن نامحرم به بدن نامحرم و يا موى او، مانعى ندارد؛ چون آنچه حرام است تزّى مرد به زىّ زن و يا تزىّ زن به زىّ مرد است؛ يعنى زنْ خود را در جامعه، مرد نشان دهد و بالعكس. و روشن است كه تزّى، به نمايش هاى متعارف ارتباطى ندارد تا سبب حرمت آن گردد. 19/2/79

(س 159 ) دانشجويان دانشكده علوم تربيتى بايد در مرحله دروس اختصاصى در درس سرودها و آوازهاى انقلابى شركت كنند؛ زيرا در آنجا قطعه هاى موسيقى را مى آموزند و به طور اجمالى با آنها آشنا مى شوند. وسيله اصلى فراگيرى اين درس ارگ است. آموختن اين درس كه جزء واحدهاى اجبارى است چه حكمى دارد؟ خريد و استفاده از وسيله مذكور براى ما دانشجويان چه حكمى دارد؟

ج ـ هر نحو موسيقى و غِنا و اصوات و لهوالحديثى كه موجب گمراهى انسان از راه خدا و سعادت گردد، اجرا و شنيدن و تهيّه ابزار و وسايل مخصوص آنها يا درست كردن به قصد چنين استفاده اى، همه و همه، حرام و معصيت است، و ناگفته نماند كه ترويج و تشويق بى عفّتى و بى بند و بارى و گناهان فكرى و بدنى و تنبلى و كَلّ بر جامعه شدن و اعتياد به موادّ مخدر و الكل و ديگر معاصى، همه و همه، ضلالت عن سبيل الله است و از همه راههاى منجر به آنها بايد جلوگيرى شود؛ و هر موسيقى اى كه موجب و سبب آنها باشد، موسيقى حرام است و هيچ تفاوتى بين انواع و ابزار و ادوات آنها نيست. آرى، موسيقى هايى كه داراى اين نحو از اضلال نباشند و همراه با حرام ديگرى مانند اختلاط زن و مرد و ابتذال در مجلس نباشند، نمى توان گفت حرام است و ظاهراً جايز و مباح است؛ و آموختن و استفاده از وسايل موسيقى هم تابع اصل موسيقى در حليّت و حرمت است. 26/3/77