(مسئله 362) واجب است شخصِ محرم به احرامِ حج، ظهر روز عرفه (نهم ذى الحجه) در عرفات باشد و در آنجا نيت وقوف كند، و آن ركنى است از اركان حج كه اگر عمداً آن را ترك كند حجش باطل است.

(س 363) اگر شخصى نيت وقوف در عرفات را به زبان نگويد ولى اگر از او بپرسند مى گويد من هم با جمع حاضر براى به جا آوردن اعمال و مناسك حج آمده ام وقوف او چگونه است؟

ج ـ نيّت اجمال در وقوف كفايت مى كند.

(س 364) اگر در اوّل وقت، نيّت وقوف در عرفات را بنمايد آيا بايد در تمام وقت بيدار باشد يا مى تواند بعد از نيت وقوف بخوابد؟

ج ـ بعد از نيّت وقوف براى او خواب يا استراحت، جايز است، ولى بهتر است كه حجاج محترم در آن موقفهاكه از بهترين امكنه مى باشند به دعا ونياز و ارتباط با خداوند بپردازند و قدر و منزلت خود را بدانند و از خواندن نماز و ادعيه و زيارات ودعاهاى مأثور واذكار مستحبه (كه بعضى از آنها در مستحبات وقوف در عرفات خواهد آمد)، غفلت نورزند.

(مسئله 365) احتياط واجب آن است كه از زوال روز نهم (ظهر شرعى) تا غروب آفتاب[1] در عرفات باشد پس جايز نيست تأخير بيندازد و در وقت عصر بيايد ووقوف كند و در مجموع بودن بعد از ظهر تا غروب آفتاب گرچه واجب است ليكن تمام آن ركن نيست. پس اگر مقدار كمى توقف كند وبرود يا طرف عصر بيايد وتوقف كند حج او صحيح است.

(مسئله 366) شخصى كه به علت فراموشى يا دير رسيدن به مكه يا اشتباه در عدد روزهاى ماه يا ندانستن محل وقوف ياعذرهاى موجّه ديگر، وقوف اختيارى در عرفات را درك نكرده، در اين صورت بايد مقدارى از شب عيد را هر چند اندك باشد در عرفات به سر برد و قصد وقوف كند واين وقوف، وقوف اضطرارى در عرفات است.

(مسئله 367) اگر كسى عمداً پيش از غروب شرعى از حدود عرفات بيرون رود و پس از آن پيشمان شود و برگردد و تا غروب توقّف كند، بنابر اقوى، چيزى بر او نيست، و حجّ او صحيح است، ليكن احتياط مستحب در دادن يك شتر بعنوان كفّاره است، ولى اگر بر نگشت، بايد يك شتر كفّاره بدهد و در صورت عدم تمكّن براى قربانى، هيجده روز روزه بگيرد، و احتياط مستحب، به جا آوردن روزه است متوالياً (پشت سرهم).

(مسئله 368) اگر كسى سهواً يا جهلاً از عرفات كوچ كرد و بيرون رفت، پس اگر قبل از غروب يادش آمد، بايد مراجعت كند، پس اگر مراجعت نكند گناهكار است، ليكن كفّاره ندارد، بنابر اقوى، گرچه احوط است، و اگر يادش نيامد، چيزى بر او نيست.

مستحبّات وقوف در عرفات

(مسئله 369) در وقوف به عرفات، رعايت چند چيز مستحبّ است:

1. در حال وقوف با طهارت باشد.[2]

2. غسل نمايد، و بهتر آن است كه نزديك ظهر باشد.[3]

3. دل خود را متوجه خدا نمايد و از هر چيزى جز خداوند كه ذهن او را مشوّش مى كند، خود را فارغ كند و به مردم نگاه نكند و به چيزى توجه نداشته باشد.[4]

4. در صورت امكان در «وادى نَمِرَه» كه نزديك به عرفات است خيمه بزند، ولى در آنجا وقوف نكند؛ زيرا وقوف در وادى نَمِرَه، به لحاظ آنكه در سرزمين عرفات نيست، كفايت نمى كند.

5. گناهان خود را به ياد آورد و توبه نمايد و از خداوند طلب مغفرت نمايد و از شرّ شيطان به خدا پناه ببرد.

6. براى خود، پدر و مادر و برادران مؤمن دعا كند، كه اقلّ آن، دعا براى چهل مؤمن است.

7. نسبت به قافله اى كه از مكّه مى آيد، وقوف شخص در طرف چپ كوه واقع گردد.

8. وقوف او در پايين كوه و در زمين هموار بوده باشد.

9. در اول وقت، نماز ظهر و عصر را با يك اذان و دو اقامه بدون فاصله به جا آورد، و در اين جهت بين امام و مأموم، جماعت و فرادى، قصر و تمام، فرقى نيست.

10. قلب خود را به حضرت حق جلَّ و علا متوجه سازد و حمد الهى به جا آورد و تهليل و تمجيد نمايد و ثناى حضرت حق را به جا آورد. پس از آن صد مرتبه: «اَللهُ أكْبَر» بگويد و صد مرتبه سوره «توحيد» را بخواند و آنچه مى خواهد دعا نمايد و از شيطان رجيم به خدا پناه ببرد و اين دعا را نيز بخواند:

«اَللَّهُمَّ رَبَّ الْمَشاعِرِ كُلِّها فُكَّ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ وَ أوْسِعْ عَلَيَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ، اَللَّهُمَّ لا تَمْكُرْ بِي وَ لا تَخْدَعْنِي وَ لا تَسْتَدْرِجْنِى يا أسْمَعَ السَّامِعينَ وَ يا أبْصَرَ النَّاظِرينَ وَ يا أسْرَعَ الْحاسِبِينَ وَ يا أرْحَمَ الرَّاحِمِينَ أسْأَلُكَ أنْ تُصَلِّيَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ أنْ تَفْعَلَ بي كَذا وَ كَذا».

و به جاى كذا و كذا، حاجات خود را نام ببرد، پس دستهاى خود را به طرف آسمان بردارد و بگويد:

«اَللَّهُمَّ حاجَتِي إلَيْكَ الَّتِي إنْ أعْطَيْتَنِيها لَمْ يَضُرَّنِى ما مَنَعْتَنِى وَ إنْ مَنَعْتَنِيها لَمْ يَنْفَعْنِي ما أعْطَيْتَنِي، أسْأَلُكَ خَلاصَ رَقَبَتِي مِنَ النَّارِ اَلَّلهُمَّ إنِّي عَبْدُكَ وَ مِلْكُ ناصِيتَي بِيَدِكَ وَ أجَلِى بِعِلْمِكَ، أسْألُكَ أنْ تُوَفِّقَنِي لِما يُرْضِيكَ عَنِّي وَ أنْ تُسَلِّمَ مِنِّي مَناسِكِيَ الَّتِي أرَيتَها خَلِيلَكَ إبْراهِيمَ صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِ وَ دَلَلْتَ عَلَيْها نَبِيِّكَ مُحَمَّداً صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِمَّنْ رَضِيتَ عَمَلَهُ وَ أطَلْتَ عُمْرَهُ وَ أحْيَيْتَهُ بَعْدَ الْمَوْتِ حَياةً طَيِّبَة».[5]

11. اين دعا را بخواند: كه رسول اللّه(صلى الله عليه وآله) آن را به حضرت على(عليه السلام)تعليم فرمود و فرمود اين دعاى همه انبياى قبل از من است.[6]

«لا إلهَ إلاّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي و يُمِيتُ وَ هُوَ حَىُّ لايَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْء قَدِيرٌ، اَللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَالَّذِي تَقُولُ وَ خَيْراً مِمّا نَقُولُ وَ فَوْقَ ما يَقُولُ الْقائِلُونَ، اَللَّهُمَّ لَكَ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْياي وَ مَماتِي وَ لَكَ تُراثِى وَ بِكَ حَوْلِي وَ مِنْكَ قُوَّتِي، اَللَّهُمَّ إنِّي أعُوذُ بِكَ مِنَ الْفَقْرِ وَ مِنْ وَساوِسِ الْصُّدُورِ وَ مِنْ شَتاتِ الاَْمْرِ وَمِنْ عَذابِ الْقَبْرِ، اَللَّهُمَّ اِنِّي أسْألُكَ خَيْرَ الرِّياح وَ أعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ ما يَجِيءُ بِهِ
الْرِّياحُ وَأَسْأَلُكَ خَيْرَ الْلَّيْلِ وَ خَيْرَ النَّهارِ، اَللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُوراً وَفي سَمْعِي وَ بَصَرِي نُوراً وَفِي لَحْمِي وَ دَمِي وَ عِظامِي وَ عُرُوقِي وَ مَقْعَدِي وَ مَقامِي وَ مَدْخَلِي وَ مَخْرَجِي نُوراً وَ أعْظِمْ لِي نُوراً يا رَبِّ يَوْمَ ألْقاكَ إنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْء قَديرٌ».

12. در اين روز، تا مى تواند از دادن خيرات و صدقات كوتاهى نكند.

13. رو به كعبه بايستد و صد مرتبه «سُبْحانَ اللهِ»، صد مرتبه «اَللهُ اَكْبَرُ» صد مرتبه «ماشاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللهِ»، و صد مرتبه «أشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِى وَ يُمِيتُ وَ يُمِيتُ وَ يُحْيِى وَ هُوَ حَىٌّ لايَمُوتُ بِيَدِهِ الخَيْرُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْء قَدِيرٌ» بگويد.

14. از اول سوره بقره ده آيه بخواند، و سه مرتبه سوره توحيد و آية الكرسى را بخواند، و سپس اين آيات را بخواند:

«إنَّ رَبَّكُمُ اللهُ الَّذِيْ خَلَقَ السَّمواتِ وَالاَْرْضَ فِي سِتَّةِ أيّام ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي الَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُجُوْمَ مُسَخَّرات بِأمْرِهِ اَلا لَهُ الْخَلْقُ والاَْمْرُ تَبارَكَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِينَ * اُدْعُوْا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إنَّهُ لا يُحِبُّ المُعْتَدِينَ * وَلا تُفْسِدُوا فِي الاَْرْضِ بَعْدَ إصْلاحِها وَادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إنَّ رَحْمَتَ اللهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنينَ».[7]

15. سوره هاى معوّذتين، يعنى «قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَق» و «قُل أَعُوذُ بِرَبِّ النّاسِ» را بخواند.

16. آنچه از نعم الهى به ياد دارد، يكايك ذكر كند و حمد الهى به جا آورد؛ همچنين بر اهل و مال و ساير چيزهايى كه حضرت حق به او تفضّل نموده، حمد بنمايد و بگويد:

«اَلَّلهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلى نَعْمائِكَ الَّتي لا تُحْصى بِعَدَد وَ لا تُكافَأُ بِعَمَل».

و به آياتى از قرآن كه در آنها ذكر حمد شده، خدا را حمد نمايد و به آياتى كه در آنها ذكر تسبيح شده است، خدا را تسبيح نمايد، و به آياتى كه در آنها تكبير شده، خدا را تكبير نمايد، و به آياتى كه در آنها ذكر تهليل شده است، خدا را تهليل نمايد، و بر محمّد(صلى الله عليه وآله) و آل محمّد ـ عليهم السّلام ـ زياد صلوات بفرستد و به هر اسمى از اسماء الله كه در قرآن آمده است، خدا را بخواند، و به آنچه از اسماى الهى كه در ياد دارد، خدا را ذكر كند، و به اسماى الهى كه در آخر سوره حشر آمده است، خدا را بخواند.

«اَللهُ عالِمُ الْغَيْبِ وَالشّهادَةِ الرَّحْمنُ الرَّحِيِمُ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ اَلمُتَكَبِّرُ الخالِقُ الْبارِىءُ المُصَوِّرُ».

17. پس بگويد:

«أَسْأَلُكَ يا اللهُ يا رَحْمنُ بِكُلِّ اسْم هُوَ لَكَ وَ أسْألُكَ بِقُوَّتِكَ وَقُدْرَتِكَ وَ عِزَّتِكَ وَ بِجَمِيع ما أحاطَ بِهِ عِلْمُكَ وَ بِجَمْعِكَ وَبِأرْكانِكَ كُلِّها وَ بِحَقِّ رَسُولِكَ صَلواتُ اللهِ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ بِاسْمِكَ الاَْكْبَرِ الأكْبَرِ وَ بِاسْمِكَ الْعَظِيْمِ الَّذِي مَنْ دَعاكَ بِهِ كانَ حَقّاً عَلَيْكَ أنْ لا تُخَيِّبَهُ وَ بِاسْمِكَ الاْعْظَمِ الاْعْظَمِ الَّذْي مَنْ دَعاكَ بِهِ كانَ حَقّاً عَلَيْكَ أنْ لا تَرُدَّهُ وَ أنْ تُعْطِيَهُ ماسَأَلَ أنْ تَغْفِرَ لِي جَميعَ ذُنُوبِي في جَمِيع عِلْمِكَ فِيَّ».

18. حاجتهاى دنيا و آخرت خود را از خدا بخواهد و از حضرت حق، جلّ و علا، توفيق تشرّف به حج را در همه سالها بخواهد.

19. هفتاد مرتبه از خدا بهشت طلب كند يعنى جمله: «أسْألُكَ الْجَنَّةَ» را هفتاد مرتبه بگويد.

20. هفتاد مرتبه توبه و استغفار كند: «أسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّي وَ أتُوبُ إلَيْهِ».

و بخواند:

«اَللَّهُمَّ فُكَّنِي مِنَ النَّارِ وَ أوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ الطَيَّبِ وَ ادْرَأْ عَنِّي شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ».[8]

21. نزديك غروب آفتاب بگويد:

«اَللَّهُمَّ إنِّي أعُوذُ بِكَ مِنَ الفَقْرِ وَ مِنْ تَشَتُّتِ الاُْمُوُرِ وَ مِنْ شَرِّ ما يَحْدُثُ بِالْلَّيْلِ وَالنَّهارِ أمْسى ظُلْمِي مُسْتَجِيراً بِعَفْوِكَ وَ أمْسى خَوْفي مُسْتَجِيراً بِأمانِكَ وَ أمْسى ذُنُوْبِي مُسْتَجِيرَةً بِمَغْفِرَتِكَ وَأمْسى ذُلِّي مُسْتَجِيراً بِعِزَّكَ وَ أمْسى وَجْهِيَ الْفانِي الْبالِي مُسْتَجِيْراً بِوَجْهِك الْباقي يا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ وَ يا أجْوَدَ مَنْ أعْطى جَلِّلْنِي بِرَحْمَتِكَ و ألْبِسْنِي عافِيَتَكَ وَ اصْرِفْ عَنِّي شَرَّ جَمِيع خَلْقِكَ».

22. بعد از غروب آفتاب بگويد:

«اَللَّهُمَّ لا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ هذَا الْمَوْقِفِ وَ ارْزُقْنِيهِ مِنْ قابِل أبَداً ما أبْقَيْتَنِي وَ اقْلِبْنِيَ الْيَوْمَ مُفْلِحاً مُنْجِحاً مُسْتَجاباً لِي مَرْحُوماً مَغْفُوراً لِي بأفْضَلِ ما يِنْقَلِبُ بِهِ الْيَوْمَ أحَدٌ مِنْ وَفْدِكَ وَ حُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ وَ اجْعَلْنِيَ الْيِوْمَ مِنْ أكْرَمِ وَفْدِكَ عَلَيْكَ وَ أعْطِني أفْضَلَ ما أعْطَيْتَ أحَداً مِنْهُمْ مِنَ الْخَيْرِ وَ الْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوانِ وَ الْمَغْفِرَةِ وَ بارِكْ لِي فِيما أرْجِعُ إلَيْهِ مِنْ أهْل أوْ مال أوْ قَلِيل أو كَثِير وَ بارِكْ لَهُمْ فِيَّ».[9]

23. بسيار بگويد:

«اَلَّلهُمَّ أعْتِقْنِي مِنَ النّارِ».

و بدان كه ادعيه وارده براى اين روز شريف بسيار است و هر مقدار كه مقدور باشد خواندن دعا مناسب است، گرچه به ادعيه مأثوره هم نباشد ليكن مأثوره بهتر و ثوابش مضاعف است، و بسيار خوب است كه شخص در اين روز دعاى حضرت سيدالشهداء(عليه السلام) و فرزندش على بن الحسين(عليهما السلام) در روز عرفه را بخواند، كه در آخر همين كتاب آورده شده است.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. مراد از غروب در اين مسأله و مسائل بعدى استتار قرص مى باشد.

[2]. وسائل الشيعة، 13/374، أبواب الطواف، باب 38/1.

[3]. همان، 13/529، أبواب احرام الحج والوقوف بعرفة، باب 9/1.

[4]. همان، 13/ 538، أبواب احرام الحج والوقوف بعرفة، باب 14، حديث 1.

[5]. الكافي، 4/464.

[6]. وسائل الشيعة، 13/539، أبواب احرام الحج والوقوف بعرفة، باب 14/2.

[7]. اعراف، آيه 54 ـ 56.

[8]. من لايحضره الفقيه، 2/323.

[9]. وسائل الشيعة، 13/559، أبواب احرام الحج والوقوف بعرفة، باب 24/2.