(مسئله 459)اقامه نماز جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبى به حكم تقيّه مداراتى مجزى است و بايد سعى شود وحدت مسلمين و عظمت نماز جماعت حفظ شود، و در هنگام اقامه نماز بانوان از مسجدين خارج نشوند تا سبب انگشت نماگشتن و وهن مذهب نگردد.

(مسئله 460 ) در مسجدالنبى سجده روى فرشهاى مسجد، به حكم تقيّه مداراتى مجزى است و لازم نيست در جايى كه سنگ است نماز بخوانند، و يا حصير و مانند آن همراه خود ببرند، هر چند همراه داشتن آن و يا سجده برسنگها، اگر به گونه اى باشد كه خلاف متعارف بين مسلمين نباشد و موجب وهن نگردد، مانعى ندارد و جايز است.

(مسئله 461 ) در مكّه و مدينه و در محلّ اقامت (هتلها و مسافرخانه ها)، نبايد نماز را به جماعت بخوانند و در جماعت ساير مسلمين شركت كنند و نماز را به جماعت بخوانند.

(مسئله 462 ) تخيير بين قصر و اِتمام در تمام شهر مكّه و مدينه جارى است و اختصاص به مسجدالحرام و مسجدالنبى ندارد.

(س 463 ) كسى كه نماز را در مسجدالحرام به نحو استداره خوانده است، به طورى كه رو در روى امام جماعت و يا در طرفين او ايستاده بوده است، آيا اين نماز احتياج به اعاده دارد؟

ج ـ اعاده ندارد و مجزى است.

(س 464 ) كسانى كه براى شركت در نماز مغرب در مكّه و مدينه وارد مسجدالحرام يا مسجد النبى يا مساجد ديگر مى شوند و نماز مغرب خود را با جماعت مى خوانند، آيا جايز است بلافاصله بعد از نماز جماعت، نماز عشاء را به صورت فرادى بخوانند يا نه؟

ج ـ مانعى ندارد، چون آنچه در نماز عشاء معتبر است وقوعش بعد از نماز مغرب صحيح مى باشد، و نماز مغرب با جماعت آنها (قطع نظر از مبناى اين جانب كه مغرب همان غروب آفتاب است) صحيح و مجزى است، چون ترتيب معتبر رعايت شده.

(س 465 ) در نماز جماعتِ مسجدالحرام كه امامِ جماعت مقابل در كعبه، يا كنار مقام ابراهيم به نماز مى ايستد و چند صف دور كعبه تشكيل شده و بقيه داخل شبستانها هستند و اتصال صفوف برقرار نيست، آيا شيعيان بايد اتصال صفوف را مراعات كنند و يا همان مقدارى كه آنان نماز را صحيح مى دانند كافى است، مخصوصاً اين كه امكان اتصال نماز بانوان وجودندارد؟

ج ـ به همان نحو كه آنها نماز مى خوانند و صحيح مى دانند نماز بخواند، و كفايت مى كند.

(س 466 ) جواز اقتداء به اهل سنت، اختصاص به نماز ادا دارد يا نماز قضا را نيز مى توان اقتدا كرد؟

ج ـ تفاوتى نمى كند نماز قضا را هم مى شود با آن ها خواند.

(س 467) گاهى اوقات امام جماعت اهل سنّت در نماز صبح روز جمعه يا روزهاى ديگر آيات سوره هاى سجده دار را مى خواند و نماز گزاران در اثناى قرائت مانند اهل سنّت به سجده مى روند و بر مى خيزند، در اين صورت تكليف چيست؟ و نيز اگر اشتباهاً و بخيال اينكه امام جماعت به ركوع رفته ركوع نمايد و بعد متوجه شود كه ركوعش زياده و امام جماعت در آن وقت به سجده رفته بوده تكليف نمازش چيست؟

ج ـ با توجّه به اينكه زيادى يك سجده از راه جهل به مسأله (كه ظاهراً هم همان مورد سؤال است) و يا از راه تبعيّت، مضرّ به صحّت و درست بودن نماز نمى باشد، نمازش صحيح است و اعاده و قضا ندارد. آرى زياده دو سجده در يك ركعت موجب بطلان مى باشد. و ناگفته نماند كه حكم اوّلى شنيدن آيه سجده با قطع نظر از مسأله متابعت در صورت استماع بايد ايماءً سجده كند و بعد از نماز، سجده را اعاده نمايد، و زيادى ركوع در فرض سؤال مضرّ به نماز نمى باشد و نماز وى صحيح است.

(س 468 ) كسى كه قادر بر سجده معمول نيست، و در مسجدالحرام و مسجدالنبى نماز مى خواند. با توجه به اين كه نمى تواند مهر يا چيز ديگرى به پيشانى بگذارد، چگونه بايد سجده كند؟

ج ـ بر اين گونه افراد اشاره كافى است.

(مسئله 469 ) سجده نمودن بر تمام اقسام سنگها، چه سنگ مرمر باشد يا سنگهاى سياه معدنى يا سنگ گچ و آهك، و بر گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلى و مانند آن هم جايز است؛ همچنين سنگهايى از اين قبيل كه در مسجدالحرام و مسجدالنبى است، سجده بر آنها اشكال ندارد.

(مسئله 470 ) اگر شخص در حرم چيزى پيدا كرد، برداشتن آن كراهت شديد دارد، بلكه احتياط در برنداشتن آن است.

(مسئله 471 ) اگر لقطه حرم را بردارد و يك درهم يا بيشتر ارزش داشته باشد، بايد يك سال آن را تعريف كند و در پى يافتن صاحبش باشد، اگر بعد از يك سال صاحبش را پيدا نكرد، مخيّر است بين دو امر،

اول: آن را براى صاحبش حفظ كند؛ در اين صورت اگر در نگاهدارى آن كوتاهى نكرد، در صورت تلف شدن، ضامن نيست؛

دوم: آنكه براى صاحبش صدقه بدهد. ليكن اگر صاحبش پيدا شد و راضى به صدقه نشد، بايد عوضش را به او بدهد، و جايز نيست آن را تملّك كند، و اگر تملّك كند مالك آن نمى شود و ضامن هم هست.

(س 472 ) زنان حائض و افراد جنب نمى توانند از حدود توسعه يافته مسجدالحرام و مسجدالنبى عبور كند.

(س 473 ) شخصى مقلّد هيچ يك از مراجع نبوده است، فعلاً مى خواهد تقليد كند و سابقاً هم به مكّه مشرّف شده، آيا عبادتهاى او مثل نماز و روزه و حجّش صحيح است يا نه؟

ج ـ اگر اعمالش مطابق فتواى كسى كه بايد از او تقليد كند، بوده باشد، صحيح است.

(مسئله 474 ) برداشتن قرآن از مسجدالحرام و مسجدالنبى كه وقف آن مساجد است، جايز نيست.

(مسئله 475 ) برداشتن مقدارى سنگ از كوه صفا و مروه ولو فوق العاده هم كم باشد، جايز نيست و آن دو كوه را خداوند جزء شعائر قرارداده، پس هرگونه تصرّفى در آنها (غير از اعمال عبادى و نشستن و تكيه دادن به آنها كه معمول و مرسوم بوده و ضررى هم به آنها نمى زند)، حرام مى باشد و برداشتن سنگ از تصرّفهاى حرام است.

(مسئله 476 ) چون ازاله عين نجاست از امثال سنگ و اجسام صيقلى از مطهرات است، بنابر اين، تطهير در مثل مسجدالحرام كه سنگ فرش است با فرض يقين به نجس شدن آن، با وضع فعلى كه با ريختن مختصر مايع، عين نجاست را زائل مى نمايند، بعد از آنكه خشك شد و رطوبت مسريه اش از بين رفت، محكوم به طهارت است و پاك مى باشد. كما اينكه اگر قبل از ريختن مايع عين نجاست زائل شده باشد، به محض زوال محكوم به طهارت است.

(س 477)فاصله بين مكه و عرفات كه قبلاً چهار فرسخ بوده امروزه با توجه به توسعه مكه و اتصال شهر به منى، كمتر از مسافت شرعى است در اين صورت، كسى كه قصد اقامه ده روز در مكه را نموده و سپس به عرفات و مشعر و منى مى رود و چهار شب يا بيشتر در آنجا بيتوته مى كند نماز او در عرفات و مشعر و منى و پس از مراجعت به مكه قصر است يا تمام؟

ج ـ در صورتيكه شخصى بعد از قصد و اقامت ده روز به عرفات برود و يا اينكه قصد اقامت ده روز در مكّه نمود و بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى از اقامت در مكّه منصرف شد و به عرفات رفت نمازهاى او در عرفات و مشعر و منى و در رفتن و برگشتن تمام است.

(س 478 ) در مواردى كه فرموده ايد: اگر براى شخص مشقّت يا حَرَج داشته باشد...، بفرماييد منظور از مشقّت و حَرَج شخصى است يا نوعى؟

ج ـ بايد خصوص مسئله ملاحظه شود، و اگر حكم، دائر مَدارِ حَرَج و مشقّت باشد، شخصى آن منظور است.

( س 479 ) آيا مى توان قبل از ميقات براى درك فضيلت ماه رجب مُحرم شد؟

ج ـ اگر كسى كه قصد اتيان عمره مفرده در رجب را دارد و مى داند كه اگر در ميقات مُحرم شود نمى تواند فضيلت عمره رجبيّه را درك كند، مى تواند قبل از ميقات محرم شود و عمره او در رجب واقع شده، گرچه اعمال را در ماه شعبان به جا آورد.

(س 480 ) وضو گرفتن از وضوخانه هاى مسجدالحرام و مسجد النبى كه با نام (دورة المياه) مشخص شده، در صورتى كه قصد خواندن نماز در آن امكنه مقدسه را ندارد، چه حكمى دارد؟

ج ـ مانعى ندارد، گرچه احتياط در ترك است.

(س 481 ) وضو گرفتن از ظرفهايى كه مخصوص آشاميدن (در مسجد الحرام يا مسجد النبى) مى باشد، چه حكمى دارد؟

ج ـ جايز نيست و صحيح نمى باشد، و وضو با آنها باطل است.

(س 482 ) آيا استحباب نماز تحيّت مسجد، در مسجد الحرام نيز ثابت است؟

ج ـ تحيّت مسجدالحرام همان طور كه شهيد1[1] فرموده، طواف خانه خدا مى باشد.

( س 483 ) روزه گرفتن حجاج در مدينه منوّره در حالى كه ده روز در آنجا نمى مانند، چه حكمى دارد؟

ج ـ مسافر مى تواند براى خواستن حاجت، سه روز در مدينه طيّبه روزه بگيرد، و بنا بر احتياط واجب روزهاى چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه روزه گرفته شود.

«والحمد لله اوّلاً و آخراً و ظاهراً و باطناً والسّلام على محمّد

و آله الطيّبين واللّعن على أعدائهم أجمعين».

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. الدروس 1: 397.