|
تدريس آیت الله
آيت الله صانعي پس از کسب علوم و سطوح عالي، براي اداي دِين به حوزه هاي علميه و جامعه اسلامي بر کرسي تدريس نشست و با کمال دقّت و حوصله، مباحث علمي و فقهي رايج حوزه را براي شاگردانش شروع نمود. وي که تربيت و پرورش شاگردان و طلاب علوم ديني را از اهداف اصلي و غايي خود قرار داده بود، در طول سال هاي متمادي، علاوه بر فعاليت هاي مختلف، از ابتدا کتاب هاي دوره ي مقدمات و سطح را تدريس کرد. در دوراني که براي تبليغ هر هفته از قم به تهران سفر مي کرد، روزانه چند جلسه تدريس داشت. در آن زمان ايشان چندين دوره کتاب رسائل و مکاسب و کفايـة الاصول را براي طلاب حوزه، هم آنان که به طور آزاد درس مي خواندند و هم طلاب و فضلايي که در مدرسه منتظريه ( حقّاني) تحت برنامه هاي درسي آن مدرسه، اشتغال به تحصيل داشتند، تدريس نمود. اين استاد فرزانه با آن که به تدريس متون سطح عالي اشتغال داشت، در سال 1352 شمسي دوره ي درس خارج اصول را از ابتداي بحث الفاظ در مدرسه ي ياد شده و براي برخي از شاگردان خصوصي خود شروع کرد که سال ها به طول انجاميد و تمام مباحث آن ضبط شد.[17] همچنين در سال 1354 شمسي در حالي که 38 سال داشتند، خارج فقه را با کتاب الزکاة براي طلاب و فضلاي مدرسه حقّاني و ديگران آغاز نمود که قريب به دو سال و نيم ادامه داشت[18] و مباحث آن، توسط چند تن از شاگردان تقرير گرديد. پس از آن، علاوه بر مباحث خارج اصولِ تعادل و تراجيح، اجتهاد و تقليد و... و همچنين دو دوره و نيم خارج اصول که تدريس گرديد و زمان آن دوره ها، سال هاي مديدي به طول انجاميد، مباحث خارج فقه شامل: کتاب هاي: خمس، قضا، حج، حدود و ديات، نکاح، طلاق، ارث، اطعمه و اشربه، صيد و ذباحه، قصاص، شهادات، وقف، حجر، صلات مسافر، منجّزات مريض، تقيّه، شرکت، حقوق الزوجين، عنصر زمان و مکان در اجتهاد، مانعيّت کفر از ارث، خبر واحد و همچنين مسايل مستحدثه مانند: بيمه، ضمان، حکم تقطيع ميّت، بانک ها، ودايع بانک ها، ربا، حيل باب ربا و... و اين اواخر (از سال 1380 شمسي) خارج فقه مکاسب محرّمه و بيع را يکي پس از ديگري بر مبناي کتاب تحرير الوسيله حضرت امام خميني تدريس کرد. بي مناسبت نيست تا گفتاري چند از يکي از شاگردان سطح عالي (کفايـةالاصول) معظّم له، آيت الله حاج سيد علي اصغر ناظم زاده قمي،[19] پيرامون جلسات درس و نحوه آشنايي و برخي امتيازات استادش اشاره گردد. وي درباره ي آشنايي با استاد معظّم چنين مي گويد: «من در سال 1342 شمسي که تقريباً نهضت شروع شده بود، فراموش نمي کنم که رفتم مسجد اعظم، صبح بود، اول وقت بود. قبل از شروع کلاس درس حضرت امام که ساعت 8 شروع مي شد، ديدم کنار مسجد، در حدود طرف قبله ي مسجد يک آقايي، تقريباً بايد بگويم جوان، با چند نفري شاگرد، مشغول تدريس بودند. به طوري صحبت مي کردند که تقريباً صداي ايشان تمام فضاي مسجد را گرفته بود، صداي بلندي داشتند. ... حسّ کنجکاويم باعث شد پيگيري کنم ببينم اين آقا کيست؟ ما تازه طلبه جوان بوديم و در حد لمعه و اينها مي خوانديم. پيگيري کرديم و گفتند: آقاي صانعي است. آشيخ يوسف. آن موقع معروف بود به آشيخ يوسف. ... خيلي جوان به نظر مي رسيدند. ايشان مکاسب مي گفتند. البته از همانجا من تقريباً يک تمايل فکري به ايشان پيدا کردم و علاقه پيدا کردم که يک آدمي با اين جرأت بيايد و قبل از امام تدريس نمايد. ... من بنظرم مي آمد که اين آدم خيلي جسور و با جرأت، لااقل به مسايل فکري و علمي خود که دارد مي گويد، اعتماد دارد؛ چون اين قدر در اينجا با اطمينان بحث مي کند و بلند صحبت مي نمايد. علي ايّ حالٍ، من دورا دور يک مقداري به ايشان علاقه پيدا کردم. من از آن موقع اين خاطرات به ذهنم هست، که چون حالا خودم هم تدريس مي کنم مي فهمم که معناي تدريس يعني چه؟ و جرأت تدريس به چه معناست، که کسي اين قدر جرأت داشته باشد؟ ... قهراً ايشان درس را آن موقع مي دادند که بعد هم خودشان در درس امام شرکت کنند. چون آن موقع هر کسي در آن حول و حوش بود، مي آمد درس امام. ... و واقعاً مي گويم، مي خواستم اظهار علاقه به ايشان نمايم و اينها از آنجا شروع شد. منتها ما ارتباط فرهنگي و علمي و کاري ديگر با ايشان نداشتيم تا رسيديم به کفايـةالاصول. ... کفايه جلد دوم را به درس ايشان رفتيم و درس ايشان که مي رفتيم در منزل ايشان، سال تقريباً 1345 يا 1346 شمسي بود. يعني من از ايشان خواهش کردم که يک کفايه را براي ما بگويد... . علي ايّ حال، ما درس کفايه ايشان شرکت مي کرديم و انصافاً، خالي از اغراق، خارج از وظيفه ي شرعي اش خوب درس مي دادند. مسلّط بودند به بحث کفايه. کاملاً از خارج بحث را مطرح مي کردند، در تطبيق عبارت سريع تر رد مي شدند. بيشتر توضيحات را از خارج مي دادند. منزلشان مي رفتيم گاهي وقت ها هم صحبت مي کردند، از ما پذيرايي مي کردند... . علي ايّ حال، من براي حضرت آيت الله صانعي، چون استادم بوده و بالاخره يک عالم پر تلاش، عالم سخت کوش، عالمي که زحمت کش است و دلش مي خواهد که خدمت کند، براي ايشان آرزوي موفقيت دارم و اميدوارم که ايشان هم، ما را از دعاي خيرش فراموش نفرمايد».[20] --------------------------------- [17]. همزمان؛ يعني سال 1352 شمسي، درس خارج اصول ديگري، توسط معظّمله، با بحث «تعادل و تراجيح» در صحن بزرگ حرم مطهر حضرت معصومهh شروع و سپس، دروس اصول ايشان در مدرسهي فيضيه ادامه يافت و پس از گذشت 24سال، در سال 1375 شمسي با همان بحث «تعادل و تراجيح» به پايان رسيد. [18]. پس از اتمام کتاب الزکا\، درس خارج کتاب الخمس نيز در همان مدرسه آغاز گرديد. هم زمان با تدريس دروس خارج توسط معظّمله در مدرسهي حقّاني، درس خارج فقه ديگري نيز از کتاب القضاء، در يکي از حجرات (ضلع شرقي) صحن بزرگ حرم مطهر حضرت معصومه (س) برگزار ميشد که علاوه بر طلاب خارج فقه مدرسه حقّاني، برخي طلبههاي ديگر هم در آن شرکت ميکردند. آيتالله شهيد قدوسي، طلاب سطح خارج مدرسه حقّاني را براي شرکت در دروس خارج فقه و اصول آيتالله صانعي در صحن مطهر، تشويق و توصيه ميکردند. [19]. آيتالله حاج سيد علي اصغر ناظمزاده قمي هم اکنون در حوزهي علميه قم به تدريس دروس خارج فقه و اصول مشغول است. [20]. به نقل از سخنان آيتالله حاج سيد علي اصغر ناظمزاده قمي.
|