آنچه در نفي حرج مورد توجه است جنبه سلبي قاعده است، اما در کنار آن، موضوع «سهولت در شريعت» نيز يک معيار در اجتهاد به شمار مي رود. اينکه در برخي روايات از پيامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که ايشان خاطرنشان کرده اند: «من بر پايه شريعت داراي گشايش و آسان فرستاده شدم» و امام باقر(علیه السلام) مي فرمود: «خوارج از سر ناداني بر خود دشوار گرفتند؛ دين بسي وسيع تر از آن است» و به نقل از علي(علیه السلام) افزوده است که ايشان مي فرمود: «شيعيان ما در گشايشي بيش از مسافت ميان آسمان و زمين هستند»، نشان مي دهد که در تشريع الهي نه تنها حرج جايي ندارد بلکه بنيان تشريع به صورت ايجابي، بر پايه سهولت و سماحت نيز استوار شده است. اين نکته اي است که از گذشته کم و بيش مورد توجه فقهاي ما بوده است و حتي جناب شيخ صدوق در تعارض ميان دو روايت، سهولت را يکي از مرجّحات ديده و بر پايه آن جانب مفاد روايتي را گرفته که عمل به آن براي مکلف راحت تر است. اما آنچه از حضرت استاد در اين باره سراغ داريم اهتمام ويژه ايشان در کاربست اين مبنا در اجتهاد خود و تأکيد بر آن در رهنمودهايي است که براي مؤمنان و مقلّدان داشته و دارند. از سوي ديگر، از آنجا که حکم نماز و روزه مسافر نوعي ترخيص در راستاي سهولت در دين ديده اند، در کثرت سفر که مايه عادي شدن سفر مي گردد و بايد نماز را کامل بخواند و روزه را بگيرد، فرقي ميان سفر شغلي و غير شغلي نديده اند و به عنوان مثال راننده اگر به سفر زيارتي خود نيز برود، حکم کثرت سفر بر او بار مي شود.