(س 236) آيا مى توان وسايل، اشيا و ظروفى كه متعلق به مسجد است را به متقاضيانى كه مراسم سوگوارى و يا جشن دارند اجاره داد و اجاره آن صرف هزينه هاى مسجد گردد؟

ج ـ اگر از ابتدا چنين اغراضى نيز مدّ نظر بوده و امام جماعت مسجد هم اجازه بدهد، مانعى ندارد. 5/9/78

(س 237) آيا مى توان براى تأمين هزينه هاى مسجد (از قبيل هزينه آب، برق، مستمرى خادم و...) قسمتى از زيرزمين مسجد را كه جَنب خيابان است، به عنوان مغازه تجارى به افراد اجاره داد؟

ج ـ چون خلاف وقف است، جايز نيست. 3/7/72

(س 238) آيا زمين وقفى را بدون دريافت حقّ الاختصاص و امثال آن ـ كه امروزه در شهرهايى مانند قم و مشهد متعارف است ـ مى توان اجاره داد؟ اگر مستأجرى حاضر به پرداخت چنين اجاره اى باشد، آيا مى توان به مستأجرى اجاره داد كه حاضر به پرداخت حقّ الاختصاص نيست؟ در صورتى كه اجاره، بدون دريافت حقّ الاختصاص انجام گرفته باشد، اين نوع اجاره صحيح است يا باطل؟

ج ـ چون در اجاره زمين، متولّى و يا شخص ديگرى كه اجاره مى دهد بايد مصلحت واقف و وقف را رعايت كند، بنابراين اجاره دادن بدون دريافت حقّ الاختصاص ـ با فرض وجود مستأجرينى كه حاضر به پرداخت وجه باشند ـ غير جايز و باطل است، و فرقى بين اجاره گذشته و حال نيست و رعايت مصلحت وقف و واقف بر مصلحت ديگران مقدم است. 12/11/76

(س 239) هيئت امناى مسجدى براى تأمين هزينه هاى مسجد (از قبيل هزينه آب، برق، گاز، مستمرى خادم و...) اقدام به چاپ قبض مراسم ترحيم نموده و از كسانى كه براى اموات خود مراسم ترحيم برگزار مى كنند، مبلغى دريافت مى كنند. آيا گرفتن اين پول جايز است يا خير؟

ج ـ گرفتن اين گونه پول ها، براى امثال امورى كه در سؤال ذكر شده، با رضايت امام جماعت مسجد، مانعى ندارد. 30/3/74

(س 240) قطعه زمينى وقف اولاد ذكور مى باشد و قرار است در آن بناى مصلّى احداث شود. آيا اولاد ذكورى كه هم اكنون موقوف عليهم محسوب مى شوند، مى توانند با عقد اجاره به مدّت 99 سال، زمين را براى احداث مصلّى در اختيار بانيان آن قرار دهند؟ و اگر در مدت مذكور، موقوف عليهم فوت كنند، با فرض وجود اولاد ذكور صغير، تكليف اجاره چه مى شود؟

ج ـ اگر متولّى وقفى با رعايت مصلحت وقف و موقوف عليهم، عين موقوفه را براى مدّت طولانى اجاره دهد، اجاره نسبت به نسل هاى بعدى هم صحيح و لازم است، چون رعايت مصلحت آنها نيز شده؛ اما اگر طبقه اى از موقوف عليهم، وقف را به مدّت زيادتر از زمان حياتشان اجاره دادند، اجاره نسبت به نسل بعدى فضولى مى باشد، كه اگر اجازه دادند، صحيح وگرنه باطل است، و در ساختن مصلّى كه مورد سؤال قرار گرفته، جهات مذكور در حكم شرعى بايد مورد توجه قرار گيرد. 30/6/76

(س 241) شخصى ملكى را وقف نموده تا از عايدات آن براى مردم حليم تهيه كنند و در اختيار مردم قرار دهند. متولّيان قبلاً از منافع ملك، دو بار در اين زمينه اقدام نموده اند و در حال حاضر ملك فوق در اجاره مستأجر است كه مبلغ آن ساليانه هفت هزار تومان است. لطفاً تكليف مستأجر در زمينه عمل به وقف را بيان فرماييد.

ج ـ در اين گونه موارد كه مال الاجاره هر سال، پاسخ گوى عمل به وقف نيست، يا بايد در صورت مساعدت مردم و با كمك آنها اين عمل انجام شود، و يا مال الاجره چند سال را كنار گذاشته تا زمانى كه براى عمل به وقف، كافى باشد و در آن زمان اقدام شود، به هر حال در حدّ توانايى بايد نيّت و غرض واقف، مورد توجه و عمل قرار گيرد. 4/10/76

(س 242) كاشتن زمين موقوفه چه حكمى دارد؟

ج ـ كاشتن زمين وقفى مانعى ندارد، به شرط آنكه حقّ الاجاره كه از طرف متولّى وقف معيّن شده، پرداخت گردد. 28/2/77

(س 243) باغى موقوفه حضرت ابا عبدالله الحسين(عليه السلام) مى باشد و برابر شواهد عينى به علت خشكسالى و عدم رسيدگى متوليان، مكان فوق مخروبه و به زباله دانى تبديل شده است. اكنون اداره آموزش و پرورش منطقه، به منظور احداث فضاى آموزشى نياز به زمين دارد و تا كنون نتوانسته زمين مناسبى پيدا كند. آيا اين اداره مجاز است براى احداث مدرسه در مكان فوق و رعايت مفاد وصيت نامه (روضه خوانى و پذيرايى از مردم در دهه اول) با نصب تابلو در محلّ ورودى مدرسه اقدام نمايد؟

ج ـ عمل مرقوم در سؤال كه عمل به وقف مى باشد، چون منافع زمين صرف عزادارى مى شود كه زمين هم وقتى كه باغ بوده مفروض آن است كه براى عزادارى و روضه خوانى و پذيرايى از مردم وقف شده، مانعى ندارد و جايز است، بلكه احياى وقف مى باشد و مرغوب فيه است؛ ليكن لازم است كه زمين، مورد اجاره قرار گيرد و يا منافع چند ساله آن مورد مصالحه قرار گيرد كه در نتيجه يا اداره آموزش و پرورش، مستأجر زمين و يا طرف صلح منافع باشد؛ و عقد اجاره و يا صلح بايد با رضايت متولّى و با فرض نبودش و يا عدم دسترسى، با رضايت مجتهد جامع الشرائط انجام گيرد؛ و نصب تابلو براى ابقاى وقف، امرى مطلوب و لازم است. به هر حال هدف، تأمين غرض واقف و امرى است كه وقف براى آن بوده است. 6/3/77