س 1. در صورت روِیت هلال در ایران و حكم حاكم شرعی به ثبوت روِیت هلال و اعلام عید در سراسر ایران، با در نظر داشتن اینكه چه بسا هلال در مناطق غربی ایران روِیت می شود، آیا ما می توانیم طبق همین حكمِ حاكم، در افغانستان، حكم به ثبوت اوّل ماه شوّال نماییم؟

ج - گرچه حكم حاكم نسبت به اوّل ماه و هلال، نفوذ ندارد، لیكن حسب مبنای اخیر این جانب روِیت هلال در هر مملكت برای مملكت دیگر، در صورتی كه در شب مشترك باشند اگر چه اشتراكشان در شب، در همه شب نباشد و به مقدار كمی باشد، كفایت می كند.

نیت :

س2. شخصی یادش نیست كه نیت روزه كرده یا نه و روزه اش را با شكّ و تردید در صحّت و عدم صحّت كامل كرده، آیا این روزه صحیح است یا خیر؟

ج - همین كه سحری خورده و می خواسته روزه بگیرد، نیت روزه است، چون لزومی ندارد كه نیت به زبان جاری شود یا از قلب گذرانده شود.

نیت:

س3. اگر كسی اول ماه مبارك رمضان نیت كند، آیا لازم است كه برای هر روز، هنگام سحر هم نیت كند؟

ج - انسان می تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت كند، و بهتر است كه شب اول ماه هم نیت روزه همه ماه را بنماید.

وقت افطار همان غروب خورشید است.

س4. به نظر حضرت عالی وقت افطار روزه چه زمانی می باشد، آیا برای افطار باید صبر نمود تا سرخی طرف مشرق (حمره مشرقیه) برطرف شود؟

ج - وقت افطار و نماز مغرب، مغرب می باشد و مغرب همان گونه كه برخی از علمای بزرگ شیعه فتوا داده اند همان غروب عرفی است كه خورشید غروب می كند و در تحقق مغرب ذهاب حمره مشرقیه (برطرف شدن سرخی طرف مشرق) لازم نیست. گر چه كمی صبر كردن بعد از غروب عرفی و استتار قرص، مطلوب است.

افطار روزه با احتمال ضرر

س5. آیا احتمال ضرر و بیماری ، مجوّز افطار است، یا اطمینان به ضرر و بیماری هم لازم است؟ میزان در مقدار ضرر چیست؟

ج - احتمال عقلایی به ضرر و بیماری مجوّز است و اطمینان لازم نیست، و معیار، خوفِ ضرر و بیماری است; و میزان، مقداری است كه به طور متعارف تحمّل نمی شود و باید غیر از ضرری باشد كه بر حسب طبع، در اثر روزه برای همه روزه داران محقّق می شود.

تقسیم كردن دعای طولانی برای چند شب‌

س6. آیا می شود دعاهایی از قبیل دعای ابوحمزه را كه طولانی است، در ظرف چند شب خواند؟

ج - وفاقاً لكاشف الغطاء (قدس سره) و سیدنا الاستاذ امام خمینی (سلام الله علیه) می توان و مانعی ندارد.

عدم جواز پخش دعا از بلندگوهای مساجد كه موجب آزار دیگران است.

س7. اگر خواندن دعا و غیر آن از كارهای مستحب و پسندیده شده به وسیله بلندگو كه صدای آن به خارج محل برسد و موجب اذیت و آزار دیگران گردد، آیا خواندن و انجام آنها جایز است؟

ج - حرام است، بلكه چنانكه كاشف الغطاء فرموده است، دو معصیت انجام گرفته كه یكی معصیت اذیت كردن است و دیگر اینكه عبادت و بندگی خداوند را با معصیت انجام داده; و باید توجه داشت كه اعمال مستحبه برای تقرب انسان به خداوند است و نباید در آنها ایذاء و اذیت بندگان خدا همراه باشد و در روایت از حضرت رسول اكرم(صلی الله علیه وآله) آمده است: "من آذی مؤمنا فقد آذانی ومن آذانی فقد آذی الله عزّوجلّ ومن آذی الله فهو ملعون فی التوراه` والانجیل والفرقان".

رحمت واسعه الهی در دعای اللهم ادخل‌

س8. احتراماً با توجه به دعای اللهم ادخل علی اهل القبور السرور... كه در آخر نمازهای واجب ماه مبارك رمضان خوانده می شود آیا فقط شامل شیعیان و یا مسلمانان می شود یا غیر آنها را نیز شامل می گردد؟

ج - چنانكه از كلمات بلند دعا استفاده می شود اهل القبور شامل كلیه اهل قبور، اعم از شیعه و سنی و مسلمان و غیر مسلمان می شود، و مؤمنین در ماه رحمت و بركت الهی از خداوند می خواهند كه سرور و شادی را در كلیه قبور وارد نماید و كل فقرا را بی نیاز نماید و مشكلات را از همه مردم برطرف نماید و... و همچنان كه انسان در حال حیات محترم است، مرده او هم احترام دارد و چرا چنین نباشد و حال آنكه ماه رمضان، ماه نزول قرآن و ماه رحمت است و به عنوان مبارك معرفی شده كه رحمت و بركت الهی شامل همه بندگان است و همگان را شامل می شود و این از ادعیه بلند ماه مبارك است كه مؤمنین در بهترین حالات، كه همان حال روزه داری است، از خداوند متعال بهترین چیزها را برای تمام انسان ها اعم از مردگان و زندگان طلب می نمایند و این یك از هزاران جمله ای است كه از رسول اكرم و ائمه معصومین (صلوات الله علیهم اجمعین) در خصوص كرامت انسان ها وارد شده و اگر جز این دعا برای اثبات نگاه اسلام به كرامت همه انسان ها نبود، همین دعا برای اثبات این اصل انسانی در اسلام كافی بود; ان شاء الله خداوند همه گذشتگان و همه بندگان را مشمول این ادعیه قرار بدهد.

س9. به نظر حضرت عالی اول ماه رمضان چگونه ثابت می شود؟

ج - اول ماه به چهار چیز ثابت می شود:

1. خود انسان ماه را ببیند؛

2. عده ای كه از گفته آنان اطمینان پیدا می شود، بگویند ماه را دیده ایم؛

3. دو نفر مورد اطمینان بگویند كه در شب، ماه را دیده ایم و اوصاف ماه را مثل هم تعریف كنند؛

4. سی روز از اول ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن اول ماه بعد ثابت می شود؛ و اول ماه با پیشگویی منجمین و علوم روز ثابت نمی شود، ولی اگر انسان از گفته آنان اطمینان و علم عادی پیدا كند، باید به آن علم عمل نماید.

س10. اگر شخصی كه از حضرت عالی تقلید می كند، روز اوّل ماه مبارك رمضان را طبق حكم حاكم شرع، روزه نگرفته باشد، آیا باید روزه آن روز را قضا كند یا خیر؟

ج - حكم حاكم در مورد هلال ماه، نفوذ ندارد و قضا و عدم آن، منوط به یقین مكلّف نسبت به اوّل ماه یا آخر ماه است.

س11. در حال حاضر كه با پیشرفت ابزار علمی قادریم با استفاده از وسیله ای چون دوربین دو چشمی، هلال های باریك را نیز روِیت نماییم، آیا باز برای روِیت هلال، باید تنها به چشم غیر مسلّح متوسل شویم و یا اینكه روِیت هلال ماه با استفاده از ابزار نیز دارای حجیت است؟

ج - مناط شهور و اهلّه كه مواقیت شرعی برای روزه و حج و غیر آنهاست، همان حلول شهر (ماه) است نه روِیت، و حلول به هر طریق علمی كه باشد، حجت است و كفایت می كند؛ به علاوه آنكه بر فرض موضوعیت روِیت، مقتضای اطلاق ادلّه اش اعتبار روِیت هلال با ابزار است و اختصاص به روِیت با چشم غیر مسلح ندارد.

س12. آیا اخبار مربوط به روِیت هلال از سوی مراكز خبری و صدا و سیمای كشورهای اسلامی غیر از ایران، حجّت است؟

ج - معیار، اطمینان و وثوق است، كه در موضوعات از هر راهی حاصل شود، حجّت است.

س13. افرادی كه برای كار به كشورهای حوزه خلیج فارس می روند، اگر در اواخر ماه مبارك رمضان به آن جا سفر نمایند، با توجّه به این كه روزه را یك روز دیرتر از آن جا شروع كرده اند، تكلیف اتمام روزه آنان باید بر مبنای كدام محل باشد؟

ج - مبنا، ثبوت روِیت هلال است به نحوی كه در پاسخ سؤال دو گذشت.

س14. نیت روزه در ماه رمضان چگونه است؟

ج - در روزه ماه رمضان همین مقدار كه تصمیم دارد فردا را روزه بگیرد، كفایت می كند.