بر گستره زمين و در جغرافياي هستي دهكده فدك چيزي بسيار كوچك است اما بر نقشه تاريخ و در ميزان آزمايش الهي سرزمين بسيار پر مخاطره اي است . زماني خداوند سپاهيان طالوت را به نهر آبي آزمايش مي كندو زماني ديگر قوم صالح را با ماده شتري مي آزمايد و اينك نوبت امت محمد صلي الله عليه وآله است كه با فدك آزمايش شوندفدك تنها يك دهكده كوچك در سرزمين حجاز نيست بلكه سر نخ يك توطئه و سند مظلوميت مردمي ستم ديده و بهترين گواه اجتهاد دربرابر نص و زير پا نهادن ارزشها و لياقت ها است فدك سمبل حكومت اسلامي است كه به دست چه كسي بايد اداره شود .

ابن ابي الحديد معتزلي نكته ظريفي را در ارتباط با فدك ياد آور مي شود ، مي گويد : از علي بن فارقي -مدرس مدرسه بغداد - پرسيدم : آيا فاطمه راست مي گفت كه درباره فدك ادعا داشت؟

- آري‌

-اگر راست مي گفت چرا فدك را به وي بر نگرداندند ؟

-با لبخندي پاسخ داد : اگر آن روز فدك را بدو مي دادند فردا خلافت شوهر خود را ادعا مي كرد و او (ابوبكر) هم نمي نوانست سخن وي را نپذيرد چرا كه قبول كرده بود كه دختر پيامبر هر چه مي گويد راست است .(1)

شهيد صدر در كتاب خود "فدك في التاريخ" مي نويسد :

فدك سمبلي از معنايي عظيم است كه هرگز در چارچوب آن قطعه زمين تصاحب شده حجاز نمي گنجد و همين معناي رمزي فدك است كه نزاع مربوط به آن را از قالب مخاصمه اي سطحي و محدود به جانب قيام و مبارزه اي وسيع و پر دامنه سوق مي دهد ... حاشا كه مساله فدك چنين تصور شود . منازعه فدك قيامي عليه اساس حكومت است . فدك فرياد آسمان گيري است كه فاطمه عليها سلام خواست به وسيله آن سنگ كجي را كه تاريخ بعد از ماجراي سقيفه بر آن بنا شد ، درهم بشكند براي اثبات اين معنا كافي است به خطبه اي كه حضرت زهرا سلام الله عليها در مسجد پيامبر صلي الله عليه و آله رويارويي خليفه و در حضور جمعيت انبوهي از مهاجر و انصار ايراد فرمود ، نگاهي بيفكنيم (2)

فقيه عاليقدر آيت الله العظمي منتظري (قدس سره) در كتاب " شرح خطبه حضرت زهرا (س) " مي فرمايد :

ممكن است برخي اشكال كنند كه چرا حضرت زهرا (س) براي فدك كه يك مساله اقتصادي بود اين قدر معركه گرفتند و با آن هيات مخصوص به طرف مسجد رفته و آن سخنراني آتشين را ايراد فرمودند ؟ مگر آن حضرت نمي دانستند كه روزي هر كسي را خدا مي رساند و او خود رازق انسان ها است و از طرفي آن حضرت از نظر زهد و بي اعتنايي به مال دنيا زبانزد مردم بودند ، پس چرا راجع به يك مساله مالي اين قدر شدت به خرج داند ؟

در جواب اين اشكال بايد گفت : اولا هر چند فدك در اختيار حضرت زهراء (س)بود اما در حقيقت به همه اهل بيت عليهم السلام تعلق داشت ،به عبارت ديگر اعطاء فدك به حضرت زهرا (س) به خاطر اين بود كه خانوده علي عليه السلام و بيت امامت ، از نظر مالي بي نياز باشند ، فدك با امامت و خلافت به حق از رسول خدا صلي الله عليه و آله گره خورده بود و در واقع حضرت با موضع گيري خود مي خواستند اشاره كنند كه چرا امامت و خلافت را غصب كرده ايد ؟ ثانيا مي خواستند اتمام حجت كرده باشند ...(3)

گشترش خشونت براي تثبيت خلافت‌

مشكلات گسترده خارجي كه جهان اسلام پس از وفات پيامبر خدا صلي الله عليه و آله با آن روبرو بود و نيز سركشي هاي اهل ردّه كه از پرداخت زكات خوداري كرده و مركزيت حكومت اسلامي را به رسميت نمي شناختند و نيز وجود فرصت طلباني مانند ابوسفيان كه تنها در ظاهر اسلام را پذيرفته و منتظر فرصت بودند تا در يك شرايط مناسب ضربه هاي كاري خود را بر پيكر اسلام و مسلمين وارد كنند و انتقام خون هاي اقوام خود را كه در جنگ بدر و احد و خندق كشته شده بودند باز ستانند ، همه اين عوامل باعث شده بود كه خاندان عصمت و طهارت و اهل بيت پيامبر (ص) با آن همه ستمي كه پس از وفات رسول اكرم بر آنان رفته بود سكوت كنند و به اقدام شديد و برخورد هاي خشن عليه حكومت نوپاي اسلامي كه به آينده و توسعه و گسترش آن بسيار اميد داشتند دست نزنند .

و اما طرف مقابل كه اين حساسيت اهل بيت را به خوبي مي دانستند سعي كردند از اين نقطه قوت به عنوان يك نقطه ضعف استفاده كرده و با شدت بخشيدن به اقدامات خود صاحب حق را هر چه گسترده تر و موثرتر از صحنه سياسي اجتماعي مسلمانان بيرون كنند . اقداماتي كه در اين زمينه از سوي غاصبين پس از ماجراي سقيفه انجام گرفت بطور خلاصه بدين صورت بود :

1 - جعل حديث براي غصب فدك :

شكستن قداست فاطمه (س) و غصب فدك در آن شرايط تنها با ساختن حديثي از قول پيامبر اكرم (ص) امكان پذير بود ، حديثي كه در صورت مخالفت با آن خاندان پيامبر به دنيا طلبي متهم مي شدند و در صورت سكوت در برابر آن ، آنان را به نتيجه مطلوب مي رسانيد در نتيجه حديثي به اين مضمون ساخته شد : "ما پيامبران درهم و ديناري از خود به جا نمي گذاريم و آنچه از ما مي ماند صدقه است ."

روشن است كه پردازش اين حديث در شرايطي كه اصحاب پيامبر (ص) در جامعه حضور دارند كار آساني نيست ، اما از حفصه و عايشه كمك گرفته شد كه بر صحت آن گواهي دهند و اين در شرايطي است كه گواهي حضرت علي (ع) و ام ايمن مبني بر واگذاري فدك به حضرت زهرا مردود اعلام مي گردد و اين حديث ساختگي مبناي شرعي غاصبين فدك قرار گرفت كه مي توانستند با استناد به آن افكار مسلمانان را از اهداف پشت پرده خود منحرف سازند .

2 - گشترش خشونت در جامعه‌

راه افتادن عمر براي بيعت گرفتن از كساني كه در سقيفه حضور نداشتند و تهديد آنان به آتش زدن خانه هايشان و نيز پاره كردن نامه ابو بكر كه در آن حكم واگذاري فدك به حضرت زهرا (س) را نوشته بود همچنين اهانتها و جسارتهايي كه به گواه تاريخ وي به حضرت روا داشت همه حاكي از اين است كه گردانندگان حكومت تلاش مي كردنددر آن شرايط اوضاع را بحراني جلوه دهند و مردم را از مخالفت با گردانندگان سقيفه بشدت بترسانند .هنگامي كه مردم مشاهده مي كنند كه با تنها دختر پيامبر و با امير المومنين عليهما السلام با آن همه سابقه مبارزه و مجاهده اين گونه رفتار مي شود حساب كار خود را مي كنند و ديگر فرياد اعتراض از هيچ كس بر نخواهد خواست .

آنها به خوبي مي دانستند كه علي عليه السلام به جنگ داخلي تن نخواهد داد و وصيت پيامبر كه آن حضرت را به صبر سفارش كرده بود دست او را بسته است و نيز مي دانستند كه قبايل عرب و يهوديان از دست علي كه شجاعان آنان را كشته است دل خوشي ندارند از اين رو تصور مي كردند با به خشونت كشاندن مساله نتيجه دلخواه خود را خواهند گرفت و اهداف را عملي مي كنند.

از جمله اين خشونت ها نقشه ترور حضرت علي عليه السلام بود كه البته ناموفق شد ولي اثرات خود را در جامعه باقي گذاشت .

3 - تهديد و تطميع مردم‌

از ديگر شيوه هايي كه سقيفه سازان در پيش گرفتند تهديد و تطميع مخالفان بود كه مبادا تحت تاثير فرمايشات حضرت زهرا (س) قرار گيرند .

ابن ابي الحديد به نقل از احمد بن عبد العزيز جوهري روايت مي كند كه چون ابي بكر خطبه حضرت فاطمه را در مورد فدك شنيد اين امر بر او گران آمد از اين رو به منبر رفت و گفت :

اي مردم اين چيست كه به هر سخني گوش فرا مي دهيد ؟ اين آرزو ها در زمان پيامبر (ص) كجا بود ؟ هر كسي مطلبي شنيده بگويد و هر كسي گواهي مي دهد برخيزد . او چون روباهي است كه گواه او دم اوست او ملازم هر فتنه اي است اوست كه مي گويد فتنه را پس از آنكه كهنه شده باز گردانيد از ناتوانان كمك مي گيرد و زنان را به ياري مي طلبند مانند ام طحال كه محبوبترين كسانش نزد او همان شخص فاسد است بدانيد كه من اگر بخواهم مي گويم و اگر بگويم افشا مي كنم ،ولي اگر رهايم كنيد ساكت مي مانم .

آنگاه رو به انصار كرد و گفت : اي انصار ، سخن بي خردان شما به من رسيده است و شما سزاوازترين مردم به حفظ عهد پيامبريد پيامبر نزد شما آمد و شما او را پناه داديد و ياري كرديد بدانيد كه من نسبت به كسي كه نزد ما مستحق مجازات نباشد دست و زبانم را نمي گشايم...

آنگاه گفت : با اين همه فردا صبح همه براي گرفتن سهميه هاي خود ازبيت المال اجتماع كنيد.(4)

4 - كنار گذاشتن وفاداران اهل بيت عليهم السلام از كارهاي كليدي حكومت‌

از ديگر كارهاي سقيفه سازان در انحصارگرفتن منصب هاي حكومتي و بي اعتنايي به وفداران اهل بيت عصمت و طهارت بود كه مدافعين راستين اسلام و شيفتگان خدمت به مردم ، افرادي مانند عباس و ابوذر ومقدا بايد خانه نشين شوند ولي افرادي مانند خالد بن وليد با آن فجايعي كه مرتكب گرديد و معاويه` بن ابو سفيان بايد در مناصب خطير قرار گيرند .

چنانكه در شرح ابن ابي الحديد آمده به عمر گفته شد : چرا يزيد بن ابي سفيان و معاويه` بن ابي سفيان و سعيد بن عاص و... را درمصادر حكومتي قرار دادي ولي علي (ع) و عباس و ... را كنار گذاشتي ؟

عمر گفت : علي بالاتر از اين حرف هاست و اما افراد ديگر از قريش مي ترسم در شهرها پراكنده شوند و موجب فساد گردند.(5)

اين ها نمونه هاي بود از جناياتي كه خشت كج آن در سقيفه كار گذاشته شد و اين نمونه اي است از خشونت طلبي و حق كشي افراد خود خواه و رياست طلبي كه بر سرنوشت مردم حكومت يابند.

ياداشت ها

1 - شرح ابن ابي الحديد 284/16

2 - فدك در تاريخ /58

3 - شرح خطبه حضرت فاطمه /364

4 - شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد 214/16

5 - همان30/9

محمود صلواتي‌