به مناسبت شهادت رئيس مذهب جعفری حضرت امام جعفر صادق (عليه السلام)

گفتاری از حضرت آیت الله العظمی صانعی (مدظله العالی)

بسم الله الرحمن الرحيم

اين روزها در آستانه‌ شهادت رئيس مذهب جعفري آقا جعفر الصادق(عليه السلام) هستيم. مناسب است چند جمله‌اي درباره آن بزرگوار عرض کنم. قبل از آن قسمتي از يک روايت امام صادق(عليه السلام) را عرض مي‌کنم:

«لايَستَغني أَهلُ کُل َبلدٍ عن ثلاثةٍ يفزعُ إليهم في أمر دنياهم و آخرتِهِم فإن عَدِمُوا ذلک کانوا هَمَجاً»، سه چيز است که اهل هر منطقه‌اي بي‌نياز نيستند که در امر دنيا و آخرتشان به آن پناه برند پس اگر آن را از دست دهند نادان و احمق هستند و خير و خوبي در آنها نيست. در اين جا امام صادق(عليه السلام) به سه گروه مهم اجتماعي و سياسي‌اشاره مي‌کند که با اين سه گروه است که تمدن انسان‌ها همراه با همزيستي مسالمت‌آميز خواهد بود که اگر هر يک از اين سه گروه و جمعيت از تمدن و جامعه‌اي تهي شد، به تمدن آنها خدشه وارد مي‌شود:

يکي: «فقيهٍ عالمٍ وَرِعٍ» ،يعني فقيهي، دانشمندي، دانشگاهي و محققِ متتبعي در آن جامعه باشد. دانشمندان و فقهايش اهل ريشه‌يابي مسائل، پويايي و نوآوري باشند و به گونه‌اي نشود که انگيزه براي تحقيق نباشد تا خداي ناخواسته بزرگان و دانشمندان ما، دانشجويان متفکر و مغزهاي ما در دانشگاه‌ها فراري شوند و در حوزه‌ها هم عمق و ريشه‌يابي مسايل اسلامي گرفته شود. خدا نکند روزي برسد که يک عالم حوزوي يا دانشگاهي احساس کند باسواد بودن ارزشي ندارد و از فکر و طرح‌هاي او استفاده نشده به آن بها داده نشود. البته امام صادق(عليه السلام) مي‌فرمايد: اين دانشمندان و عالمان بايد پرهيزگار باشند تا آن منطقه تمدن و کشور، به رشد و بالندگي برسد.

امروز جذب به اسلام از اين راه است که واقعيات اسلام در باره رعايت حقوق انسان با هر مذهب و مرام و نژادي براي جهان بشريت را بگوئيد. اسلام واقعي طرفدار بشريت است

دوم: «و أميرٍ خَيِّرٍ مُطاعٍ» ، و حاکمان خيرخواهي که مورد اطاعت مردمند. حکمرانان و قدرتمنداني که براي حفظ امنيت، اقتصاد، سياست، شخصيت، فرهنگ و آزادي جامعه و ده‌ها امر ديگر، قدرت را در دست گرفته‌اند بايد بسيار خيرخواه مردم باشند، و هيچ‌گاه بد مردم را نخواهند. سپس مي‌فرمايد: «مُطاعٍ» وقتي حاکمي خيرخواه مردم بود بايد مطاع هم باشد يعني حق اوست که مردم از او اطاعت کنند. چون مردم مي‌بينند خودشان به اين حاکم قدرت داده‌اند و او وقتي بر مسند قرار گرفت به‌گونه‌اي است که به مردم ظلم نمي‌کند. در حقيتقت مردم به صحنه آمده‌ او را سرکار آورده‌اند تا قدرتمندان در اختيار مردم باشند نه اينکه مردم در اختيار قدرتمندان. قدرتمندان، حاکمِ بر مردم نيستند بلکه اين مردمند که حاکمِ بر قدرتمندان هستند. اما به لحاظ اينکه مردم رأي داده‌اند، و فرد مورد نظر خود را آزادانه انتخاب کرده‌اند و هر کس بيشتر رأي آورده و مورد اقبال است و سر کار آمده پس بايد مردم به عهد خود وفادار باشند و از او اطاعت کنند. البته اطاعت نبايد از روي زور و غلبه باشد ورابطه ميان مردم و حاکمان رابطه محبت و دوستي باشد. حاکم بايد به گونه‌اي باشد که وقتي مردم او را ديدند به ياد تربيت‌هاي اسلام و قرآن، پيامبر(ص) و علي(عليه السلام) بيفتند. نه اينکه وقتي او را ديدند قدرتمندان ستمگر برايشان تداعي کند و با عملکرد بد او خداي نکرده از اسلام ، دين و حکومت مبتني بر آن بي‌زار شوند.

و سوم: «طَبيبٍ بصيرٍ ثِقةٍ»،[1] عامل مهم ديگر رشد کشورها و تمدن‌ها وجود پزشکان آگاه، بصير و مورد اطمينان است. منظور اين است که جامعه داراي تمدن، فقط با عالمان و دانشمندان پرهيزگار و حاکمان خيرخواه اطاعت شده کامل نيست بلکه جامعه به متخصصان هر رشته ازجمله پزشک‌هاي بينا و بصير نياز دارد که مردم به آنها اطمينان دارند و جسم خويش را براي معالجه در اختيار آنها قرار مي‌دهند. بنابراين هر جامعه‌اي به بهداشت هم نياز دارد.

يک نمونه هم از رعايت حقوق بشر و اخلاق نيکوي حضرت امام صادق(عليه السلام) نقل کنم که مرحوم کليني در کافي نقل کرده است: «روزي امام صادق(عليه السلام) غلامش را به دنبال کاري فرستاد ولي غلام دير کرد. امام(ع) خودش شخصاً بدون اينکه فرد ديگري را دنبال او بفرستد، به دنبال غلام راه افتاد ؛ ديد غلام کنار کوچه خوابش برده است! امام(ع) عصباني نشد، بيدارش هم نکرد بلکه شروع کرد او را باد زدن، تا بالاخره بيدار شد. وقتي بيدار شد امام صادق(عليه السلام) فرمود: اين فرصتي که خوابيدي، در اختيار ما بودي، الآن وقت خوابيدن نيست، اين درست نيست که هم شب بخوابي هم روز! بلکه شب‌ها را بخواب و استراحت کن و روزها کارهايي که به تو محول شده انجام بده».

شما کجا مي‌توانيد جايي پيدا کنيد که مثل اسلام به حقوق بشر اهميت داده شود؟! کجا مي‌توانيد ديني پيدا کنيد که مثل اسلام باشد که به بشر و انسان توهين و تحقير روا ندارد؟! با اين ديدگاه سراغ آيات و روايات برويد و جاذبه‌هاي اسلام را براي مردم بيان کنيد. امروز جذب به اسلام از اين راه است که واقعيات اسلام در باره رعايت حقوق انسان با هر مذهب و مرام و نژادي براي جهان بشريت را بگوئيد. اسلام واقعي طرفدار بشريت است نه اسلام متحجران و خشونت طلبان. اگريک آدمي هم بد است ولي بالاخره آدم است با هر مذهب و مرامي که مي‌خواهد باشد، بايد حقوقش رعايت شود. قرآن مي‌فرمايد: (( لَقَد کرَّمنا بني آدم)).[2] امروزه معجزه‌ي اسلام ، طرفداري او از حقوق بشر است و با اين معجزه اگر خوب بيان شود دنيا به طرف اسلام گرايش پيدا مي‌کند.

معروف است که 25 شوال روز شهادت امام صادق(عليه السلام) است. وقتي امام صادق(عليه السلام) رحلت فرمودند ابي الحسن الاول(عليه السلام) ـ يعني امام کاظم(عليه السلام) ـ ، فرمودند: پدرم را در پنج قطعه پارچه کفن کردم: دو ثوب شطوي ـ که پارچه‌ي مخصوص بوده که گفته مي‌شود منسوب به قريه‌اي از مصر است که چه خصوصيتي داشته ما نمي‌دانيم ـ ، که حضرت موقع حج با اين دو تکه پارچه احرام مي‌بسته است. و همچنين پيراهني که حضرت مي‌پوشيده و در آن عبادت مي‌کرده است. قطعه چهارم عمامه‌اي بوده که از جدش امام سجاد(عليه السلام) براي امام صادق(عليه السلام) به يادگار مانده بود و قطعه پنجم بُرد يماني بوده که ظاهراً آن را هم براي احرام استفاده مي‌کرد.

در پايان اين بحث روايتي اميدوار کننده از امام صادق(عليه السلام) عرض مي‌کنم و آن اينکه: حضرت(عليه السلام) ذکر خيري از مادرشان ام فروه مي‌کند که دختر قاسم بن محمد بن ابي‌بکر است و شايد براي اينکه عده‌اي از ناحيه پدر نمي‌توانستند ايرادي به امام صادق(عليه السلام) بگيرند لذا مي‌خواسته‌اند از ناحيه مادر نورانيت حضرت را خدشه‌دار کنند. براي همين است که امام(ع) مي‌فرمايد: « مادرم از کساني بود که به خدا ايمان آورد، پرهيزگار و نيکوکار بود و خداوند نيکوکاران را دوست دارد». سپس حضرت(عليه السلام) از مادرش نقل مي‌کند که پدرم فرمود:

« اي ام فَروه! همانا من هر شبانه روز هزار مرتبه براي شيعيانمان از خدا طلب مغفرت مي‌کنم».

اميدواريم از اين طلب مغفرت و لطف امام صادق(عليه السلام) و ديگر اهل بيت گوشه‌اي و لو ناچيز هم شامل ما بشود. ان‌شاء‌الله

منبع: وب سایت معظم له

----------------------

[1]. تحف‌العقول: ص 321، و من کلامه سمّاه بعض الشيعة نثر الدّرر؛ بحارالانوار، ج 75، ص235، ح59، باب23 مواعظ الصادق.

[2]. الإسراء(17)، 70.