سليمان محمودي

سر سال نو، هرمز فرودين
برآسوده از رنج تن، دل ز کين
به جمشيد بر گوهر افشاندند
مر آن روز را روز نو خواندند

نوروز قداست ديني و آييني دارد. دين اسلام هم براي اين عيد و جشن، احترام ويژه‌اي قائل است و شايد تنها آييني غير عربي است که اسلام آن را قبول کرده و برايش دعا و غسل قرار داده است.

اين جشن مانند ديگر جشن‌هاي ايران باستان بر پاية نکوداشت و پاسداري از طبيعت و محيط زندگي بنا نهاده شده است.

کلمة نوروز در زبان سُغدي که زبان ارمني‌هاي امروزي نيز مي‌باشد،«نوسَرد» يا «نَوَسَرد» يا «نوسرَد» مي باشد که به معناي «سال نو» است. اين واژه در زبان اوستايي با لفظ «سَزَدَه» يعني سال خورشيدي آمده است.

اين جشن ريشه تاريخي و اساطيري دارد که حکيم عمر خيام و ابو ريحان بيروني و ديگران در نوشته‌هاي خود به اين جشن و ريشه‌ها و باورها و رسم‌هاي آن اشاره کرده‌اند.

يکي از دلايل پايداري جشن نوروز در ميان ايرانيان و ديگر قوم هاي گذشته و امروز ايران، نگرش همه‌جانبه در آداب اين جشن مي باشد چرا که نتيجه‌اش پاسخ به نيازهاي معنوي مردم است و طراوت طبيعت و پاکي انديشه انساني و روح حقيقت‌جويي و نيکي را در پي دارد. اين جشن، پاکي خانه و محيط زندگي و پاکي انسان و ديد و بازديدهاي نزديکان و خويشان را به ارمغان مي‌آورد و هيچ جنبه منفي ندارد. يکي از زيبايي‌ها و رسم نوروز سفرة هفت‌سين است که در دوران ساسانيان و يا دورة پيش از اسلام اين سفره هفت‌شين شهرت داشته و عبارتند از: شمع، شيريني، شراب، شهد (عسل)، شمشاد، شربت و شقايق.

با ورود اسلام، علاوه بر حفظ ريشه‌هاي کهن و اصيل ايراني، به باورهاي اسلامي نيز مزيّن گشت و اين رسم‌ها رنگ تازه‌اي گرفت. چرا که ورود اسلام هرچيز زيان‌آوري که به تن و روان آدمي آسيب مي‌رساند را از فرهنگ و باورهاي پيروان خويش زدود و سفره هفت‌سين را جايگزين هفت‌شين گردانيد. هفت‌سين ايراني و آريايي که در ايران اسلامي چيده شده همچنان نيز از احترام و قداست ملّي- مذهبي برخوردار است و سفره هفت‌سين با توجه به گوشه گوشه ايران به مواد زير آراسته مي‌شود:

1.‌ کتاب مقدس هرقوم ايراني بويژه قرآن کتاب خدا که نشانه‌ي تقدّس است.

2.‌ آينه: نماد روشني و واسطه‌گري نور اهورايي آفتاب.

3.‌ شمع يا شمعدان: نماد سازش و سوزش و سمبل پايداري و نوربخشي.

4.‌ آب و ماهي: نماد برکت و زندگي.

5.‌ اسپند و آويشن: در سفرة نوروزي ايرانيان به ويژه زرتشتيان نشانه سلامتي و درمان‌بخشي.

6.‌ تخم مرغ: نماد زايش و باروري.

7.‌ سمنو: نماد زايش و باروري گياهان.

8. سيب: در تفکر ايراني اين ميوه بهشتي است و بسيار ارجمند بوده و آن را نماد باروري دانسته‌اند. البته در گذشته به روش خاصّي اين ميوه را براي نوروز نگهداري مي‌کردند.

9. سنجد: نماد عشق و دلباختگي و مقدمه‌ي تولد بوده است.

10. سبزه: نماد شادابي و سرسبزي و پيوند زندگي با طبيعت است.

11. سماق و سير: چاشني زندگي و نماد شادابي و پويايي است.

12. سکّه: نمادي از امشاسپند شهريور (نگهبان فلزات) و نشانه برکت و درآمد است.

مأخذ: جشن‌ها و آيين‌هاي ايراني از ديروز تا امروز، نويسنده: منصوره ميرفتّاح