بسمه تعالی

محضر ارجمند مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی صانعی (مد ظله العالی)

با سلام و احترام؛ همانگونه که مستحضر هستید به دلیل ساخت و سازهای ناشی از طرح توسعه مسجدالحرام و عدم امکان انجام طواف در رواق و بام های اطراف کعبه توسط اهل تسنن و افراد ناتوان در نتیجه ازدحام بسیار زیاد در مطاف کعبه مکانی جدید به صورت پل در ارتفاع 13متری از سطح زمین در اطراف کعبه ساخته شده و هدف آن افزایش فضای طواف است. از نظر حضرتعالی آیا انجام طواف های عمره مفرده و یا تمتع در مکان جدید مذکور برای افراد اعم از ناتوان و مسن و غیر آن مجاز است یا خیر؟

بسمه تعالی

ج- ظاهراً طواف در طبقه فوقاني مسجدالحرام (ولو بالاتر از محل جدیدالاحداث در مورد سوال) كه طواف فضا و هواي متعلق به بيت باشد، همانند طواف در طبقه پاييني و صحن مسجدالحرام مجزي و صحيح میباشد. چون اسامي و نامهايي همانند مسجد و بيت و مدرسه و رباط، اسامي و اعلامي براي مجموعه از ساختمان و فضا و هواي متعلق به آنها اسـت و محـكوم به احـكام آنها مي باشنـد. بنـاءً علـي هـذا، فضـاي محـاذي با بيت الله الحرام و البيت العتيق همانند ديوارها و جدارها و اركان آن، جزء بيت الله است و همان طور كه طواف به دور آنها طواف بيت الله است، پس طواف فضاي متعلق به بيت الله در بالا هم طواف بيت اللّه و مجزي است، و ادعاي اينكه بيت اللّه و يا غير آن از اسامي و اعلام همانندش مثل مسجد و مدرسه نام ساختمان و بنا است، نه اعم از آن و فضاي محاذي متعلق به آنها، ظاهراً ناتمام مي باشد كه سيّدنا الاستاذ الامام الخميني «س» مفصلاً از آن در اصول(1) بحث نموده و همان معناي اعم و قدر جامع را پذيرا شده كه مطابق با تحقيق مي باشد و بنا بر اين مبنا است كه تمام احكام مسجدالحرام و مسجدالنبي بر آن دو مسجد فعلي با همه توسعه آنها جـاري مي باشد، و ناگفته نماند كه اين نظريه يعني وضع اسامي بر قدر جامع و اعم كه در اول پاسخ به آن اشـاره شده به نظر فقيه بزرگوار كاشـف الغـطاء(قدس سره) تأييد مي شود كه آن فقيه كم نظير اگر نگوييم بي نظير در كشف الغطاء خود در بحث مواقيت فرموده: «الاول: في ان المواقيت بأسرها عبارة عما يتساوي الاسماء من تخوم الارض الي عنان السماء فلو احرم من بئراو سطح فيها- راكباً او ماشياً او مضطجعاً و في جميع الاحـوال - فلا باس به»(2)، و به نظر مي رسد كه اگر آن فقيه بزرگوار راجع به طواف هم بحث نموده و متعرض آن شده بود، قطعاً طواف در طبقات فوقاني را نيز مجزي مي دانست.

---------------------------

1. تهذیب الاصول،ج1، ص56، (بحث صحیح و اعم، بحث امر رابع).

2. کشف الغطا، مواقیت الاحرام، المقام الثانی فی احکامها، ص 549.