شفقنا (پايگاه بين المللي همکاري هاي خبري شيعه) - حضرات آيات عظام شبيري زنجاني، فياض، صافي گلپايگاني، موسوي اردبيلي، مکارم شيرازي، نوري همداني، صانعي به استفتاء شفقنا درباره اجبار افراد به انجام تکاليف شرعي پاسخ گفته اند.
متن پرسش شفقنا و پاسخ اين مراجع تقليد شيعه بدين شرح است :

آيا اساسا در انجام تکاليف شرعي، مي توان مکلف را مجبور به انجام آن کرد؟ با توجه به آنکه تکاليف شرعي بعضا داراي جنبه اجتماعي جدي تري بوده و بعضي بيشتر واجد جنبه شخصي هستند، آيا در اين اجبار يا عدم اجبار، بين تکاليف شرعي که جنبه اجتماعي دارد (نظير حجاب) و تکاليف شرعي که بيشترجنبه شخصي دارد (نظير نمازهاي واجب پنج گانه) تفاوتي وجود دارد؟ اگر فرد تظاهر به عدم انجام تکليف نکند در اجبار يا عدم اجبار به تکليف تاثيري دارد؟ آيا در محيط هاي کاري يا غير آن مي توان افراد را مجبور به خواندن نمازاول وقت کرد؟

آيت الله العظمي شبيري زنجاني

براساس مراتب نهي از منکر ودرصورت وجود شرايط آن جايز است به شرط عدم ترتب مفسده اهم . البته در امثال عبادات بايد امر به معروف ونهي از منکر منجر به انجام عمل با قصد قربت از مکلف شود وبعيد نيست کسي که ولايت دارد مانند پدر وجد براي الزام مکلف اولي باشد.

آيت الله العظمي صافي گلپايگاني

1- آنچه در همه موارد لازم است امر به معروف ونهي از منکر مي باشد با اجتماع شرايط آن، و اگر در جامعه اسلامي کسي بخواهد علنا گناه نمايد حاکم شرع بايد جلوگيري نموده و در بعض موارد تعزير نمايد.
2- اجبار في حد نفسه وجه شرعي ندارد

آيت الله العظمي صانعي

در خصوص تکاليف عبادي اجبار و زور معنا ندارد چون اگر عبادتي همراه با قصد قربت نباشد باطل است و انچه بر مسلمانان در مقابله با ارتکاب معاصي واجب است همان امر به معروف و نهي از منکر مي باشد تا محرمات الهيه در جامعه ترک شود و ناگفته نماند اجبار و اکراه و برخورد فيزيکي بر مردم نه تنها لازم نمي باشد بلکه جايز هم نيست ولي برخورد به وسيله حکومت و قانون ( يعني قانون مصوب نمايندگان مجلس شوراي اسلامي که بخاطر مصالح اسلام و مسلمين، حدود و ثغور و مجريان آن را معين مي نمايد) جايز است و قطعاً نمايندگان محترم در تصويب قانون رعايت همه جهات و جوانب مخصوصاً کريه نشان ندادن چهره نوراني اسلام را مي نمايند.

آيت الله العظمي موسوي اردبيلي

1.براي تکليف شرعي، که توسط مکلف انجام نگيرد، امر به معروف ونهي از منکر(شامل ارشاد)مورد دارد، از طرف ديگر اينطور نيست که براي هر تکليفي تعزير وجود داشته باشد، چنين چيزي از دستورات ديني و سيره پيامبر صل الله عليه اله وسلم و اهل بيت آن حضرت ثابت نيست اما تعزير نسبت به بخشي از گناهان مثل اين که زمينه ي گناه ديگران را فراهم کند يا اينکه موجب اضرار به حق ديگران باشد ثابت است، که در اين موارد احياناً تعبير به اجبار و الزام هم مي شود.2- کارفرماي صاحب اختيار مي تواند براي استخدام و به کار گرفتن افراد،شرط مجازي مثل داشتن حجاب کامل يا خواندن نماز اول وقت قرار دهد.

آيت الله العظمي فياض

نمي توان افراد را مجبور به نماز خواندن کرد. وظيفه او امر به معروف ونهي از منکر است. زيادتر از آن وظيفه ندارد.

آيت الله العظمي مکارم شيرازي

در مورد تظاهر به منکرات، نهي از منکر با زبان خوب لازم است و اگر تاثير نکرد، بايد جلوي منکرات را به گونه اي که اثر نامطلوبي نداشته باشد، گرفت و در مواردي که تظاهر نمي شود، امر به معروف و نهي از منکر از طريق زبان و بيان خوب و موثر لازم است و هيچ کس را نمي توان مجبور به نماز اول وقت کرد.

آيت الله العظمي نوري همداني

با وجود شرايط امر به معروف و نهي از منکر بايد انجام وظيفه نمايند و اين تکليف مهم با وجود شرائطش لازم است انجام گيرد و نبايد تعطيل شود.